Ο χρόνος, ο Χρόνος, και η ωριμότητα

Μία από τις ικανότητες, ή τις ποιότητες, που χρειαζόμαστε προκειμένου να καταλάβουμε κάτι είναι η ικανότητα να σιγήσουμε το νου και να αφυπνίσουμε την καρδιά μας - ή μάλλον, να δώσουμε χώρο στην καρδιά να λάβει πρώτη την πληροφορία. Χρειαζόμαστε αυτή την παιδική ικανότητα να λαμβάνουμε κάτι με δέος και θαυμασμό. Είναι η ποιότητα της ευλάβειας (μια λέξη που σημαίνει λαμβάνω το καλό, ή λαμβάνω με καλό τρόπο). Είναι μία κατάσταση σιωπηλής δεκτικότητας. Είναι μία κατάσταση παρουσίας.

Και ο νους έχει το ρόλο του, μέσα  στη φυσική τάξη των πραγμάτων. Ο νους έρχεται μετά: να ταξινομήσει την πληροφορία, να τη συνδέσει με τις άλλες σχετικές που γνωρίζουμε, να κάνει την κατανόηση προσιτή στην καθημερινή μας εμπειρία και πρακτική. 

Η βιασύνη, που τόσο χαρακτηρίζει την εποχή μας, είναι μία κατάσταση του νου και συγχρόνως μία κακή σχέση με το χρόνο. Ο νους τρέχει-τρέχει-τρέχει, δεν στέκεται  για να κατανοήσει βαθιά. Ο νους επεξεργάζεται θαυμάσια τα δεδομένα της επιφάνειας και του γνωστού, ταξινομεί με βάση τα ήδη δεδομένα και γνωστά, και χάρη σ' αυτόν είμαστε σε θέση να γράφουμε, να μιλάμε, να οργανώνουμε τη ζωή μας, και να είμαστε αποτελεσματικοί στην καθημερινότητά μας.

Η κατανόηση λαμβάνει χώρα στο άχρονο: αυτό που σε γήινο χρόνο μπορεί να είναι μία στιγμή ή μία εβδομάδα, ή μία ζωή. Λαμβάνει χώρα σε μία διάσταση πέραν του χώρου και του χρόνου. Το δώρο της κατανόησης είναι η γνώση. Δεν μπορούμε να βιάσουμε τη γνώση, δεν μπορούμε να μάθουμε βιαστικά: είναι κοινή εμπειρία των περισσότερων από μας που δώσαμε πανελλήνιες εξετάσεις πως ότι διαβάσαμε εντατικά και γρήγορα, γρήγορα το ξεχνάμε.

"Ο Χρόνος είναι Νόμος που επιτρέπει τη μάθηση", έλεγε μία αγαπημένη Δασκάλα στις αρχές του περασμένου αιώνα. Είναι να μας προβληματίζει η βιασύνη που χαρακτηρίζει τη δυτική κοινωνία σήμερα: γρήγορο φαγητό, ταχύρρυθμα μαθήματα, απαίτηση για άμεση ικανοποίηση των αναγκών και των προσδοκιών μας,  ορμόνες γρήγορης ανάπτυξης στα φυτά και στα ζώα, γρήγορη ανάγνωση... 

Πέρα από το βιασμό της φύσης και την παραβίαση των φυσικών νόμων που αρρωσταίνουν το σώμα μας (τα ζώα χρειάζονται αντιβιοτικά για να μπορέσουν να ζήσουν τη σύντομη ζωή τους, τα φυτά δεν προλαβαίνουν να απορροφήσουν τις βιταμίνες που πρέπει να μας δώσουν, το στομάχι μας δεν προλαβαίνει να επεξεργαστεί τις τροφές με τις οποίες το βομβαρδίζουμε), η βιασύνη μας κάνει επιπόλαιους. Ακούμε τις "ειδήσεις": ροές και ροές καθημερινών γεγονότων, και διδασκόμαστε ιστορία: αιώνες και χιλιετίες ολόκληρες περνούν μπροστά από τα μάτια και τους νόες μας μέσα σε λίγες σελίδες, αλλά πόσο χρόνο αφιερώνουμε στο στοχασμό για να τα καταλάβουμε όλα αυτά; Η ανθρωπότητα επαναλαμβάνει τα λάθη της, το ίδιο και οι χώρες, το ίδιο και οι άνθρωποι. (Στη σειρά των ανθοϊαμάτων του Μπαχ υπάρχει το ίαμα chestnut bud που μας βοηθά "να μην κάνουμε συνεχώς τα ίδια λάθη", ενισχύοντας την παρουσία μας στο εδώ και στο τώρα της βιωματικής μάθησης)

Ενα σημαντικό χαρακτηριστικό της ωριμότητας είναι η υπομονή. Η υπομονή αναπτύσσεται, είναι δώρο του Χρόνου. Αλλο ένα δώρο του Χρόνου είναι η ικανότητα να ακούμε, να αφουγκραζόμαστε, να παρατηρούμε. Η παρατήρηση ενέχει την προσοχή, το στοχασμό, τη δεκτικότητα στη νέα πληροφορία (το λεγόμενο "άδειασμα του νου", εφόσον ένα γεμάτο δοχείο δεν έχει χώρο για κάτι παραπάνω... κάτι που στην ορθόδοξη χριστιανική παράδοση λέγεται και "ταπείνωση", μια που άμα θεωρείς οτι ξέρεις δεν πρόκειται ποτέ να μάθεις...) 

Είναι σίγουρο οτι παρατηρώντας τη φύση (μέσα σ' αυτήν συμπεριλαμβάνεται και ο εαυτός μας) με "άδειο νου" - δέος, θαυμασμό, "ταπείνωση", ευλάβεια, δεκτικότητα, υπομονή, παρόντες και παρούσες στο εδώ και στο τώρα - θα μάθουμε και θα καταλάβουμε περισσότερα χρήσιμα πράγματα από όσα θα μπορούσε να μας δώσει η μηχανή αναζήτησης του υπολογιστή μας. Είναι θέμα χρόνου, και Χρόνου. Και επειδή, όπως γράφαμε και σε παλαιότερη ανάρτηση ο χρόνος είναι αγάπη, είναι θέμα αγάπης.

Χρησιμοποιώ τη λέξη χρόνος με μικρό χ και με κεφαλαίο. Σχετικά με το Χρόνο μπορείτε να διαβάσετε εδώ (πρώτο μέρος), και εδώ (δεύτερο μέρος).

Πνευματική Αφύπνιση

Συχνά κάποιοι αναρωτιόμαστε τι στο καλό είναι αυτό που λένε "φώτιση", "θέωση", "πνευματική αφύπνιση", "νιρβάνα", "σαμάντι"; Τι σημαίνει αυτό για έναν άνθρωπο; Τι αλλάζει στη ζωή του; Αλλάζει κάτι; Πώς είναι αυτό σαν εμπειρία;

Ο Εκχαρτ Τόλλε περιγράφει με ήσυχο και γλυκό τρόπο τη δική του εμπειρία. Παρότι το βίντεο έχει διάρκεια σχεδόν μιάμιση ώρα, το βρήκα άκρως συναρπαστικό, και γι αυτό το μοιράζομαι.

Τα Δώρα του Κύκλου

Από πού ν' αρχίσουμε;

Δεν υπάρχει αρχή. Αρχίζουμε από κει που βρισκόμαστε. Σταματάμε όπου κουραστούμε, ή  συγκινηθούμε. Και προχωράμε. Στην αρχή υπάρχουν διάσπαρτα στοιχεία, σημασίες, μέθοδοι, σχήματα, αριθμοί, θεωρίες, συναισθήματα, προθέσεις, κτλ. Σιγά-σιγά όλα αυτά θα έρθουν και θα γίνουν ένα μέσα μας. Σιγά-σιγά, θα μπούμε στο ΟΛΟΝ.

H μαντάλα είναι σύμβολο αρχετυπικό, γιατί υπάρχει παντού, σε ολόκληρη τη Δημιουργία, από τα πολύ μικρά ως τα πολύ μεγάλα, από τον Μικρόκοσμο ως τον Μακρόκοσμο. Τα πάντα έχουν ένα κέντρο, και μία περιφέρεια - διευρυνόμενη ή ελαττούμενη, δεν έχει σημασία. Η Μεγάλη Εκρηξη ξεκίνησε από ένα κέντρο, ένα σημείο "υπέρπυκνο και υπέρκυρτο", και εξαπλώθηκε προς κάθε κατεύθυνση. "Εν Αρχή Ην ο Λόγος": ο Λόγος, και σαν ήχος ακόμα, ξεκινά σαν μία "κουκκίδα", ένα σημείο-κύμα στο χώρο και στο χρόνο, το οποίο, καθώς συνεχίζεται η εκφορά του εξαπλώνεται για να γεμίσει το χωροχρόνο, και διανύει αποστάσεις προς κάθε κατεύθυνση. Σε κύκλο, σαν ένα βότσαλο που τάραξε τα νερά μία ήσυχης λίμνης. Ετσι γεννήθηκε το σύμπαν, έτσι γεννιέται ο άνθρωπος. Ολα τα πράγματα που υπάρχουν όλες οι υπάρχουσες και οι εν δυνάμει μαντάλες είναι φράκταλ της πρώτης αυτής Μεγάλης Μαντάλας, της Δημιουργίας.

H Δημιουργία ξεκινά από το κέντρο, το πνεύμα, την πρωταρχική σπίθα, το πρώτο κύτταρο: το δημιουργημένο (ον) για να γνωρίσει τον εαυτό του, την καταγωγή του, τη φύση του, δεν ξεκινά από το πρώτο κύτταρο, το κέντρο γιατί δεν ξέρει κάν ποιό είναι, πού βρίσκεται! Ο άνθρωπος (που η κυκλική του μορφή δεν είναι ορατή  στα μάτια των περισσοτέρων) για να γνωρίσει τον εαυτό του ξεκινά από την "επιφάνεια", την περίμετρο του κύκλου του, και από κει προχωρά στα ενδότερα.

Λέει ο Κ. Γιούνγκ: "Ζωγράφιζα κάθε πρωί, σ' ένα μπλοκάκι, ένα μικρό κυκλικό σχήμα, μια μαντάλα, που φαινόταν οτι αντιστοιχούσε στην εσωτερική μου κατάσταση της συγκεκριμένης εποχής. Με τη βοήθεια αυτών των σχεδίων μπορούσα να παρατηρήσω τις μεταμορφώσεις από μέρα σε μέρα... Οι μαντάλες μου ήταν κρυπτογραφήματα όπου μπορούσα να δω τον εαυτό μου να εργάζεται δυναμικά" (μτφ. από το "Memories, Dreams, Reflections")

Ο κύκλος είναι αέναος, και έχει ένα κέντρο. Εάν έχει δύο, το ονομάζουμε "έλλειψη", γιατί κάτι λείπει. Οταν ολοκληρωθεί αυτό που λείπει, γίνεται πάλι κύκλος - ολόκληρο, Ενα. Ο κύκλος έχει άπειρες ακτίνες, άπειρους δρόμους προς το κέντρο. Δεν υπάρχει ακτίνα καλύτερη ή χειρότερη, ωραιότερη ή ασχημότερη, όλες οδηγούν στο κέντρο: όλοι οι δρόμοι προς το κέντρο είναι ισότιμοι. Για τον Αναζητητή, για τον μυστικιστή, αυτό το κέντρο είναι η σύνδεσή του με το Πνεύμα, το Θεό, το Ατμαν, τον Εσωτερικό Χριστό, τον Πυρήνα της Υπαρξης. "Ολοι οι δρόμοι οδηγούν στη Ρώμη", και όλοι είναι σεβαστοί.

Μέσα στον κύκλο εγγράφονται όλα τα σχήματα, μέσα στον κύκλο χωράνε όλοι οι αριθμοί. Μέσα στον κύκλο ιεραρχία δεν υπάρχει, δεν υπάρχει πάνω και κάτω, ανώτερο ή κατώτερο: το μόνο που μπορεί να οριστεί ως διαφορά είναι οι αποστάσεις από το κέντρο. Μέσα στην καθημερινότητά μας δεν μπορούμε αληθινά να ξεχωρίσουμε πόσο κοντά βρίσκεται ένας άνθρωπος στο "κέντρο" του, αυτό δεν είναι κάτι που φαίνεται στις εξωτερικές του εκδηλώσεις.

Τα πρώτα σχήματα που φτιάχνουν τα παιδιά μόλις μπορέσουν να ελέγξουν τη γραφίδα, είναι κύκλοι - οι οποίοι γρήγορα μεταμορφώνονται σε πρόσωπα, ήλιους, και λουλούδια. Οι ψυχολόγοι λένε οτι ο κύκλος είναι σημαντικό στοιχείο στην ωρίμανση της έννοιας του εαυτού. Οι κύκλοι μας θυμίζουν την πρώτη μας αίσθηση του υπάρχειν σε ένα "χώρο", μας πάνε πίσω στις πρώτες μας εμπειρίες της ασφαλειας. Μας θυμίζουν τη χαρά που πρωτοβιώσαμε με τις πρώτες μας ζωγραφιές, όταν πρωτοκαταφέραμε να οδηγήσουμε το χέρι που κρατούσε το μολύβι εκεί που θέλαμε, για να φτιάξουμε ένα πρώτο διακριτό σχήμα. Ως ενήλικες μας βοηθάει να "κεντραριστούμε" ψυχολογικά - είναι μια συνέχεια της διαδικασίας που ξεκινήσαμε ως παιδιά.

Εάν σταθούμε, εάν καθίσουμε σ' ένα χώρο ανοιχτό, σ' ένα λιβάδι, στην ανοιχτή θάλασσα, στην έρημο, και κοιτάξουμε ψηλά, ο ορίζοντάς μας είναι κυκλικός, είναι ένας θόλος. Και εμείς πάντα βρισκόμαστε στο κέντρο του. Βρισκόμαστε πάντα στο κέντρο του δικού μας ορίζοντα. Εκεί βρίσκονται και οι τέσσερεις κατευθύνσεις: μπροστά μας, πίσω μας, δεξιά και αριστερά μας - τα τέσσερα  σημεία του ορίζοντα.

Ολα τα σύμβολα είναι κωδικοποιημένες απεικονίσεις ιδεών που υπάρχουν μέσα μας (πού; σ' αυτό που ονομάστηκε από τον Γιούνγκ "συλλογικό ασυνείδητο", στο οποίο έχουμε πρόσβαση όταν λειτουργούμε με το δεξιό εγκεφαλικό μας ημισφαίριο). Αναγνωρίζουμε τα σύμβολα, γιατί μας μιλούν μια γλώσσα χωρίς λόγια, μας συγκινούν. Μέσα στη συγκίνηση υπάρχει η λέξη κίνηση. Κάτι κινείται μέσα μας, κάτι αρχίζει να ρέει. Τα σύμβολα γεννούν μέσα μας συναισθήματα, με πρώτο το συναίσθημα της οικειότητας. Τα σύμβολα είναι Πύλες Ιδεών, πύλες έμπνευσης: κάθε φορά εισέρχεται μέσα μας αυτό που εκείνη τη στιγμή μας χρειάζεται, ή / και μας ταιριάζει, ή / και μπορούμε να κατανοήσουμε, να απορροφήσουμε. Τα σύμβολα λένε διαφορετικά πράγματα στον καθένα μας την κάθε περίοδο της ζωής μας.

Ο κύκλος είναι το πρώτο, το απλούστερο, και ίσως το βαθύτερο σύμβολο που θα συναντήσουμε ποτέ στην ένσαρκη ζωή μας. Κάθε φορά που τον προσεγγίζουμε, με οποιοδήποτε τρόπο, τα δώρα του είναι πάντα εκεί, προσβάσιμα στον δεξιό μας εγκέφαλο και στο υποσυνείδητό μας: μένει μόνο σε μας να τα χαρούμε, να ωφεληθούμε από αυτά, και ίσως να "μεταφράσουμε" κάποια από αυτά ώστε να γίνουν κατανοητά και αξιοποιήσιμα και από τον αριστερό μας εγκέφαλο.