Εγκώμιο της Θλίψης

Οι άνθρωποι αντέχουμε δίπλα μας τους θλιμμένους συνανθρώπους μας μόνο όταν μοιράζονται τον πόνο τους και μας ζητούν βοήθεια. Οταν ζητούν βοήθεια νιώθουμε χρήσιμοι, και χαιρόμαστε (συχνά υπέρμετρα, ασχέτως του τι αφήνουμε να φαίνεται στην επιφάνεια) όταν μας δίνεται η δυνατότητα να δώσουμε συμβουλές ή/και να εκφράσουμε άποψη. Νιώθουμε χρήσιμοι και σπουδαίοι όταν δίνουμε συμβουλές, ασχέτως εάν μας ζητούνται ή όχι.

Οταν όμως ο θλιμμένος άνθρωπος δεν μιλά για τη θλίψη του στον κοινωνικό του περίγυρο, δεν τη μοιράζεται, και άρα δεν ζητάει συμβουλές (ζητάει μόνο συμπαράσταση: συν+παρά+στέκομαι, στέκομαι πλάι στον άλλον, μαζί του), οι άλλοι γύρω του δυσκολεύονται. Νιώθουν ακυρωμένοι, γιατί τους αφαιρείται η δυνατότητα να δώσουν συμβουλές και άρα να νιώσουν χρήσιμοι και σημαντικοί. Και έτσι ο "θλιμμένος-χωρίς-φανερή-αιτία" περιθωριοποιείται από τους πολλούς, βαφτίζεται ξινός, αρνητικός, αντικοινωνικός, ακόμα και αγενής.

Δεν μπορούν όλοι να μοιραστούν τη θλίψη τους με όλους. Χρειάζονται προϋποθέσεις που ο καθένας ξέρει για τον εαυτό του. Η βαθειά θλίψη είναι συναίσθημα ιερό, ακριβό. Η "αιτία" της μπορεί να είναι κάτι που στους άλλους δεν είναι κατανοητό, ή κάτι που 'δεν αξίζει'. Οι άνθρωποι αρεσκόμαστε να κρίνουμε (πάντα εξ ιδίων!) και να δίνουμε συμβουλές, αλλά σπάνια απλά ακούμε ή στεκόμαστε πλάι χωρίς κρίση ή απόψεις (η κρίση ή οι απόψεις μπορεί να μην εκφράζονται φωναχτά αλλά ο θλιμμένος άνθρωπος τις διαισθάνεται ξεκάθαρα - η σκέψη και τα συναισθήματά μας γίνονται ευκολότερα αντιληπτά στον θλιμμένο παρά στον χαρούμενο). Η θλίψη βαθαίνει την ψυχή. Την έχουμε ανάγκη ως άνθρωποι.

Η κοινωνία μας θέλει όλοι να "είμαστε καλά", που σημαίνει χαμογελαστοί, χαρούμενοι, παραγωγικοί, "θετικοί". Δεν αντέχει τα δάκρυα ή την εσωστρέφεια. Μόλις πάει κάποιος να εκστομίσει μία στενοχώρια του σε ομήγυρη "εσωτεριστών" (ή άλλων "ψαγμένων"), ακούει εκείνο το "σκέψου θετικά" (και είτε η ψυχή του βουλιάζει στη μοναξιά είτε θέλει να χαστουκίσει τον λέγοντα για τη ρηχότητά του!). Ολοι αυτοί οι υπέρμαχοι και οι  "δάσκαλοι της θετικής σκέψης" (κυρίως οι εξ Αμερικής προερχόμενοι) έχουν καταστήσει τη θλίψη άλλη μία ασθένεια που πρέπει να θεραπευτεί. Συχνά συγχέεται δε η θλίψη με την κατάθλιψη, που όπως λέει η λέξη, σημαίνει την καταπίεση της θλίψης, και συγκαταλέγεται στις πιο κοινές ψυχικές παθήσεις της εποχής μας.

Στο σημερινό κόσμο, ακόμα και αν έχει λύσει κανείς όλα του τα ζωτικά προβλήματα (επιβίωση, σχέση με σύντροφο και παιδιά, εργασία με νόημα και καλές αποδοχές, κτλ) δεν είναι δυνατόν να μην βιώνει μία κάποια θλίψη: η ανθρωπότητα ολόκληρη λειτουργεί σαν ένας άνθρωπος τα κύτταρα του οποίου είμαστε όλοι εμείς. Ακόμα και ένας άνθρωπος να υποφέρει, ένα κύτταρο, όλο το σώμα υποφέρει, όλοι οι άνθρωποι. Είμαστε μέρος ενός όλου, συνδεδεμένοι άρρηκτα, είτε μας αρέσει, είτε το θέλουμε, είτε το πιστεύουμε είτε όχι. Ο πόνος του διπλανού μας είναι και δικός μας, όσο και να τον αρνούμαστε - γιατί η άρνηση βρίσκεται στο νου μας, αλλά ο πόνος είναι στο σώμα της ψυχής, σε ένα επίπεδο το οποίο βιώνεται στο συναίσθημα ή στο ίδιο το φυσικό μας σώμα, εξωλεκτικά. Αυτή την εποχή, επίσης, σε πολλούς από μας γίνεται αντιληπτός και ο πόνος της Γης, η οποία βασανίζεται από την κακοποίηση του είδους μας - αυτό γεννά μέσα μας θλίψη, ανεξήγητη θλίψη. Είτε έχουμε συνείδηση αυτού, είτε μας αρέσει, είτε το πιστεύουμε, είτε όχι. Υπάρχει, όπως ακριβώς υπήρχε και η Αυστραλία πριν "ανακαλυφθεί" από τους λευκούς (κατά το γνωστό ανέκδοτο).

Αυτό που συχνά παθαίνουμε, όταν βιώνουμε θλίψη ή πένθος 'ανεξήγητο', είναι οτι προσαρτούμε σε αυτό ένα αφήγημα, μία ιστορία ("είμαι θλιμμένη επειδή...") προκειμένου να εξηγήσουμε, να ερμηνεύσουμε το συναίσθημά μας, προσπαθώντας έτσι να το κάνουμε πιο υποφερτό. Η πείρα μας έχει δείξει οτι εάν μείνουμε στο συναίσθημα αυτό χωρίς ερμηνείες, χωρίς να το προσωποποιήσουμε δηλαδή, το συναίσθημα αυτό μεταμορφώνεται. Μεταμορφώνεται, και μας μεταμορφώνει. "Η θλίψη είναι η πύλη της εσωτερικής σιγής, και η σιγή είναι η πύλη της αγάπης" έλεγε ο αείμνηστος Manuel Schoch.  Εάν αφεθεί να υπάρξει έτσι απλά, η θλίψη μεταμορφώνεται σε χαρμολύπη, μία κατάσταση για  την οποία δεν έχω βρεί αντίστοιχο όρο σε άλλες γλώσσες. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερο 'λεπτό' αίσθημα που κάνει την εμφάνισή του όταν συνδεόμαστε με την Πηγή μας, με το Πνεύμα, με αυτόν τον πολύ προσωπικό μας "Θεό", με τον εαυτό μας τον ίδιο, τελικά (έλεγε ο Ντοστογιέφσκι "όσο πιο σκοτεινή η νύχτα τόσο πιο λαμπερά τα αστέρια, και όσο πιο βαθιά η θλίψη τόσο πιο κοντά στο Θεό βρισκόμαστε"). 

Πρόκειται για μία κατάσταση που δεν βολεύει ούτε την υπακοή σε δόγματα ήθη ή έθιμα, ούτε την παραγωγικότητα, ούτε το κοινωνικό φαίνεσθαι ή τον εγωισμό μας - άρα μία κατάσταση που δεν βολεύει καμία από τις γνωστές κοσμικές εξουσίες. Ανοίγει δε το δρόμο στην αληθινή μας δύναμη.

Μία βαθειά προσέγγιση στη θλίψη, εδώ.