Ημέρα Καλοκαιρινή, της Mary Oliver

 

 

 

"Ποιος έφτιαξε τον κόσμο;

Ποιος έφτιαξε τον κύκνο και τη μαύρη αρκούδα;

Ποιος έφτιαξε την ακρίδα;

Τούτην εδώ την ακρίδα, εννοώ – αυτήν που ξεπήδησε από το χορτάρι

Αυτήν που τρώει ζάχαρη από το χέρι μου

Που κουνάει τα σαγόνια της πέρα-δώθε αντί για πάνω-κάτω

Που κοιτάζει γύρω με τα μεγάλα περίπλοκα μάτια της.

Τώρα σηκώνει τα μπροστινά της πόδια και πλένει σχολαστικά το πρόσωπό της.

Τώρα τινάζει τα φτερά της, και πετώντας  επιπλέει μακριά.

Δεν ξέρω ακριβώς τι είναι η προσευχή.

Ξέρω να δίνω προσοχή, να πέφτω στα τέσσερα στα χόρτα,

να γονατίζω και να περιπλανιέμαι στα λιβάδια,

να είμαι ήσυχη κι ευλογημένη,

Και αυτό ακριβώς κάνω όλη μέρα.

Πες μου, τι άλλο θα ‘πρεπε να κάνω;

Όλα δεν πεθαίνουν τελικά, και πολύ σύντομα μάλιστα;

Πες μου, εσύ τι σχεδιάζεις να κάνεις

Σ’ αυτή τη μία,  αδάμαστη, πολύτιμη ζωή σου;"

Mary Oliver, 1990.

(μτφ. Ελενα Γκώγκου)

Συστημική Αναπαράσταση και Οικοσύστημα

 Ζούμε στην ανατολική Μεσόγειο, όπου αναπτύχθηκαν οι 3 μεγάλες μονοθεϊστικές θρησκείες που δίνουν προτεραιότητα και επικυριαρχία στον άνθρωπο έναντι της φύσης. Μία θεώρηση πάρα πολύ βολική για την αστόχαστη εκμετάλλευση και κακοποίηση της φύσης. Σήμερα, ο δικαιωματισμός του ανθρώπου έναντι στα μη-ανθρώπινα όντα (που σύμφωνα με τις επικρατούσες θεολογίες είναι "κατώτερα") μας έχει οδηγήσει στην οικολογική κρίση και στην κατάρρευση των οικοσυστημάτων που επιδεινώνει την κλιματική αστάθεια.

Σε άλλους τόπους και καιρούς, οι άνθρωποι συναισθάνονταν το "εμείς", την αλληλεξάρτηση (τον μη-διαχωρισμό) ανθρώπου και φύσης. Υπάρχουν ανθρώπινες γλώσσες όπου δεν υπάρχει η λέξη "φύση", γιατί δεν λογίζεται ως κάτι ξεχωριστό από τον άνθρωπο (ούτε ο άνθρωπος από αυτήν). Σε άλλους τόπους και πολιτισμούς, οι άνθρωποι είχαν βαθύ υπαρξιακό σεβασμό προς τα μη-ανθρώπινα όντα, και τα αναγνώριζαν ως αυτούσια ισότιμα όντα με εκείνους. Η στάση αυτή επέτρεψε στους πολιτισμούς αυτούς να διατηρηθούν σε βάθος χρόνου, τηρώντας ευλαβικά το ισορροπημένο δούναι-λαβείν με τα μη-ανθρώπινα όντα που τους περιέβαλλαν (με τη "φύση" και το "περιβάλλον", όπως συχνά ονομάζουμε την φυσική δημιουργία).

Σήμερα εξορύσσουμε μεταλλεύματα και "φυσικούς πόρους" (εκμεταλλευόμαστε, δηλαδή) χωρίς να επιστρέφουμε τα δέοντα στα οικοσυστήματα τα οποία αφανίζουμε - με άλλα λόγια δημιουργούμε μία τεράστια ανισορροπία στο δούναι και στο λαβείν μας ως είδος, με την φυσική δημιουργία, παραβιάζοντας έτσι μία από τις "τάξεις της αγάπης" κατά Μπερτ Χέλινγκερ. Είδη ολόκληρα αφανίζονται (ή μετατρέπονται σε αντικείμενο εκμετάλλευσης) εξαιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας, και εδώ έχουμε άλλη μία παραβίαση των "τάξεων της αγάπης" που λέει πως όλα τα μέλη ενός συστήματος δικαιούνται την ύπαρξη, την αναγνώριση, και το ανήκειν στο σύστημα - εν προκειμένω στο οικοσύστημα. Υπάρχει μία άποψη που λέει οτι οι Μάγιας δεν κατασκεύασαν αυτοκίνητο όχι γιατί δεν μπορούσαν, αλλά γιατί για την ανταπόδοση (όλων αυτών των υλικών που πρέπει να εξορυχθούν και να ληφθούν από το οικοσύστημα) δεν θα έφτανε ο χρόνος μία ανθρώπινης ζωής!

Ζούμε σε μία κοινωνία που θεμελιώδης (αλλά αθέατη) παραδοχή/κοσμοθεωρία της είναι οτι ο άνθρωπος είναι αυθύπαρκτος και ανεξάρτητος από όλα τα άλλα βασίλεια της φύσης. Πρόκειται για άλλη μία γνωστική ασυμφωνία την οποία ενστερνιζόμαστε ως άνθρωποι του δυτικού πολιτισμού. Δεν θα μπορούσαμε να ζήσουμε χωρίς οξυγόνο, ζωντανό έδαφος, νερό, ή φυσική τροφή, ούτε ακόμα χωρίς το εντερικό μας μικροβίωμα (που απαρτίζεται από μυριάδες μικροοργανισμούς - ένας να λείψει, παθαίνουμε διάρροια!). Γνωρίζουμε επίσης, πχ, οτι η σχέση μας με ένα κατοικίδιο ζώο εμπλουτίζει βαθειά τη ζωή μας, και σύμφωνα με έρευνες προστατεύει και την ψυχοσωματική μας υγεία. Ταυτόχρονα συμπεριφερόμαστε σαν να μην έχουν σημασία όλα αυτά για τη ζωή μας. Τα ανθρώπινα συστήματα δεν είναι σε καμία περίπτωση αυτόνομα - είναι μέρος ευρύτερων συστημάτων με τα οποία αλληλεπιδρούν. Τα οικογενειακά συστήματα εξαρτώνται από τα φυσικά οικοσυστήματα μέσα στα οποία διαβιούν (αλλιώς επηρεάζει μία οικογένεια η ζωή σ' ένα νησί του Αιγαίου, σε μία έρημο της Ασίας, στον Θεσσαλικό κάμπο ή στα Ζαγοροχώρια). "Ρίζες μας" δεν είναι μόνο οι ανθρώπινοι πρόγονοί μας, τελικά, αλλά και η γη, ο τόπος όπου γεννηθήκαμε (ή/και γεννήθηκαν και έζησαν οι ανθρώπινοί μας πρόγονοι): το έδαφος, το νερό, τα δέντρα, και τα ζώα που ζούσαν εκεί, αλλά και η σχέση των γονέων μας με αυτά.

Ενα ευρύτερο σύστημα στο οποίο ανήκουμε ως άνθρωποι είναι το πλανητικό/ηλιακό μας σύστημα: οι σχέσεις του πλανήτη μας με το αστέρι που την ζωογονεί και με τους γύρω πλανήτες. Και κατ' επέκταση με τους τριγύρω (σε έτη φωτός!) απλανείς αστέρες του γαλαξία μας. Αυτός είναι ο κύριος λόγος που αναπτύχθηκε η αστρολογία (που στους παλιότερους καιρούς δεν διαχωριζόταν από την αστρονομία), η μελέτη δηλαδή των ουράνιων συστημάτων που επηρεάζουν τον δικό μας πλανήτη και τα όντα του. Σήμερα, στο χώρο των Συστημικών Αναπαραστάσεων, λαμβάνονται υπόψη (από αρκετούς συντονιστές) τα πλανητικά αρχέτυπα τα οποία επηρεάζουν τα ανθρώπινα συστήματα και συμπεριφορές.

Αυτό που μας λείπει στον Ελληνικό χώρο της Συστ. Αναπαράστασης είναι το στοιχείο της Γης: η αναπαράσταση των στοιχείων εκείνων που θα μας δώσει να καταλάβουμε τη σύνδεσή μας με τα δέντρα, τα νερά, τα ζώα, το έδαφος, το Πνεύμα του Τόπου, και τα κλιματικά φαινόμενα. Λείπει αυτό που θα μας βοηθήσει να συνειδητοποιήσουμε οτι Ολα Είναι Ζωντανά, όλα έχουν σημαντικό ρόλο να παίξουν στη ζωή μας: ΕΙΝΑΙ ΟΛΑ ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΜΑΣ (όπως λέει η Francesca Mason Boring, που είναι από τις πρωτεργάτριες στο χώρο των Συστ. Αναπαραστάσεων Φύσης - Nature Constellations - παγκοσμίως).

Συστήνεται να ξεκινήσουμε τη διερεύνησή μας, ειδικά αν είμαστε αρχάριοι στο πεδίο αυτό, αναπαριστώντας το τι μας έμαθαν/τι μας "πέρασαν" οι γονείς μας ως ιδέες, συναισθήματα, στάσεις, και πρακτικές σχετικά με αυτό που λέμε "φύση". Ενας άλλος δρόμος αρχικής διερεύνησης είναι μία αναπαράσταση με εκπροσώπους για τον τόπο καταγωγής μας, τον τόπο διαμονής μας, και τους τόπους καταγωγής των προγόνων μας: τι μας λένε για τη σημερινή μας ταυτότητα και ζωή; Για το πώς διαμορφώθηκε η ζωή και η πορεία των οικογενειών καταγωγής μας; (πχ ίσως κάποια ακραία καιρικά φαινόμενα, μια φυσική καταστροφή, μία ολοσχερής απώλεια της ετήσιας σοδειάς να ανάγκασαν την οικογένεια να μεταναστεύσει ή να προκάλεσαν φτώχεια, πόλεμο, αφανισμό κτλ). 

Κάποια φυσικά στοιχεία, πχ ένα βουνό ή ένα ποτάμι, μπορεί να αποτέλεσαν πόρο δύναμης (ή αδυναμίας) για κάποια προγόνισσα, τα οποία ενδεχομένως να εξηγούν επαναλαμβανόμενα μοτίβα συμπεριφοράς και οικογενειακών σχέσεων δια μέσου των αιώνων. Για παράδειγμα, μία προγιαγιά της γράφουσας, προκειμένου να διαφύγει από την κακοποιητική συμπεριφορά (αποκλεισμό) που βίωνε στα χέρια των συγγενών της κατέφευγε στα βουνά της Πίνδου προκειμένου "να ησυχάσει το σώμα και η ψυχή της". Το βουνό και τα μη-ανθρώπινα όντα που ζουν σε αυτό δεν κρίνουν/δεν αποκλείουν κανέναν, και έτσι στα ορεινά οικοσυστήματα έβρισκε τη θέση, τον πόρο δύναμής της, και το ανήκειν της. Η γράφουσα, σήμερα, συχνά "παίρνει τα βουνά" για τους ίδιους λόγους!

Στα βιβλία περί Αναπαραστάσεων Φύσης (και στα πάμπολλα σχετικά άρθρα δημοσιευμένα στο περιοδικό The Knowing Field) τονίζεται και η σημασία της τρίτης "τάξης της αγάπης", της "ιεραρχίας" (που στα ανθρώπινα συστήματα μεταφράζεται ως 'πρώτα έρχεται ο γονέας και μετά το παιδί, πρώτα έρχεται το πρώτο παιδί, μετά το δεύτερο' κτλ). Οι συντονιστές των Αναπαραστάσεων Φύσης, λένε, θα πρέπει να αφεθούν να ξαφνιαστούν, από το οτι ο άνθρωπος δεν έχει απαραίτητα πρωτιά στην ιεραρχία ενός οικοσυστήματος! Δεν είμαστε η κορυφή της τροφικής αλυσίδας, ούτε το παλαιότερο βιολογικό είδος που ζει σήμερα στον πλανήτη μας (τα πεύκα, πχ, προηγούνται ημών κατά εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια), ούτε το πιο ενσυναισθητικό ή νοήμον. Αυτό είναι κάτι που λίγοι από εμάς είμαστε προδιατεθειμένοι να συμμεριστούμε, γιατί πάει κόντρα σε ότι έχουμε μάθει και αποδεχτεί, σε όλο το αφήγημα με το οποίο έχουμε γαλουχηθεί εμείς και γενεές γενεών πριν από εμάς. Το ίδιο ισχύει και με το "ανήκειν", γιατί έχουμε συνηθίσει να μας ανήκει η γη (και η Γη) - ενώ συχνά αποκαλύπτεται οτι οφείλουμε να τιμήσουμε το δικό μας ανήκειν στη γη (οι Ινδιάνοι της Β. Αμερικής, όπως και πολλοί άλλοι λεγόμενοι πρωτόγονοι/απολίτιστοι λαοί θεωρούσαν οτι ανήκουν στη γη). Προκλήσεις ζωής και νοοτροπίας, που χρειάζεται να ενηλικιωθούμε (ψυχοπνευματικά) για να αντιμετωπίσουμε.

Με άλλα λόγια, οι Οικοσυστημικές Αναπαραστάσεις (όπως προτιμώ να μεταφράζω το Nature Constellations/Αναπαραστάσεις Φύσης) αποτελούν μία πρόκληση. Μία πρόκληση η οποία μας φέρνει πιο κοντά στην αληθινή μας σύνδεση με την φυσική δημιουργία. Μας επανασυνδέει με πηγές δύναμης τις οποίες είτε αγνοούσαμε, είτε υποτιμούσαμε. Και ανοίγει τον δρόμο για μία πιο υγιή σχέση με τον πλανήτη μας, μαζί με τον οποίο καλούμαστε να ζήσουμε και να αναπαραχθούμε ως είδος. Με άλλα λόγια θεραπεύει την αλαζονεία μας, στάση η οποία μας έχει φέρει στα πρόθυρα του αφανισμού μας ως είδος. 

*Οι φωτογραφίες του άρθρου είναι όλες αλιευμένες από το διαδίκτυο. Με εξαίρεση την τελευταία, που είναι σχέδιο του αείμνηστου Mordillo, οι λεπτομέρεις των άλλων έχουν χαθεί. Νιώθω ευγνώμων στους "ανώνυμους" (για εμένα, σήμερα) καλλιτέχνες των οποίων τα έργα κοσμούν τόσο εύγλωττα τον δικό μου λόγο.

Αβέβαιοι καιροί

 Εδώ και μερικά χρόνια οι εποχές δυσκολεύουν όλο και περισσότερο. Τα θεμέλια του κόσμου μας και της κοινωνίας μας, με όλες της τις κατακτήσεις, τα προνόμια, και τα δεδομένα έχουν αρχίσει να τρίζουν και να βογγούν εδώ και καιρό. Το κύμα της πανδημίας ήρθε και μας τράβηξε το χαλί κάτω από τα πόδια εκ νέου. Εγκλεισμοί, απαγορεύσεις, υποχρεωτικοί εμβολιασμοί με πειραματικά σκευάσματα, κύματα μαζικού φόβου που τρέφονται εντέχνως από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Πρωτόγνωρα πράγματα, τρομακτικά, που τους περισσότερους μας έπιασαν εξαπίνης.

Στην Ελλάδα που πάνω από μία δεκαετία τώρα ταλαιπωρούμαστε αρχικά με την οικονομική κρίση, την πολιτική, και με την προσφυγική, και όλα μαζί συγχρόνως, με κύματα αυτοκτονιών, ροές μεταναστών που ξέμεναν εδώ λόγω Ευρωπαϊκής πολιτικής, και τους πολιτικούς να χορεύουν γαϊτανάκι εργαλειοποιώντας ότι πρόσφορο, η πανδημία ήρθε σαν κερασάκι στην τούρτα. Και βέβαια, επειδή ο τρόμος και η επισφάλεια πάντα κάποιους θα βολεύουν, "έρχονται" νέες επιδημίες, νέοι πόλεμοι, νέες ενεργειακές και επισιτιστικές κρίσεις "χειρότερες από κάθε προηγούμενο". Πολλοί από εμάς νιώθουμε σαν να ζούμε επάνω σε κινούμενη άμμο.

Υπάρχει τόπος να πατήσουμε - κάπου σταθερά; Υπάρχει.

Είναι το παρόν, η παρούσα στιγμή. Η ανάσα μας. Το χώμα που πατάμε. 

Δύσκολο, γιατί το μυαλό μας τρέχει (στους λογαριασμούς του ρεύματος, στα παιδιά, στη δουλειά, στο αύριο το μεθαύριο και το χτες). Εύκολο, για κάποιους. Εύκολο, αν επικεντρωθούμε και συγκεντρωθούμε, με άλλα λόγια αν βρούμε το κέντρο μας και σταθούμε εκεί, και μαζέψουμε όλες μας τις σκέψεις και τις δυνάμεις (αυτό το 'συν' στο 'συγκεντρωθούμε') εκεί. Στο κέντρο. Στο κέντρο μας.

Δεν με ενδιαφέρει να γράψω κάποιο δοκίμιο περί διαλογισμού, ανώτερου/κατώτερου εαυτού, "τι είναι το κέντρο της ύπαρξής μας" κτλ. Δεν είναι ώρες για πολλές φιλοσοφίες τώρα αυτές. 

Θα μιλήσω για πρακτικές λύσεις. Ανθοϊάματα. Παρότι μπήκαν στη ζωή του δυτικού ανθρώπου πριν έναν αιώνα, τώρα έχει έρθει η ώρα τους να λάμψουν, να δούμε την αληθινή αξία τους. Είναι ασφαλή, εύκολα στη χρήση τους, οικολογικά, δεν έχουν αντενδείξεις ή αλληλεπιδράσεις με οποιοδήποτε άλλο οποιουδήποτε είδους φάρμακο, δεν δημιουργούν εθισμούς, υπάρχουν πολλά για να επιλέξουμε, και πλέον υπάρχουν πολλοί θεραπευτές που τα συνταγογραφούν. Θα μπορούσα να πω οτι είναι έως και αναντικατάστατα για το εύρος των ψυχικών δυσκολιών που καλύπτουν.

Ενα διαδεδομένο σύμπτωμα που ακούγεται πολύ συχνά στις συνεδρίες είναι το "νιώθω κομμάτια". Ο κατακερματισμός. Αυτό που νιώθουμε αλλά  συχνά δεν μπορούμε να εκφράσουμε όσοι βιώσαμε αλλεπάλληλα σοκ, όσοι γίναμε θύματα ακραίας βίας, όσοι νιώσαμε να απειλείται  με όποιον τρόπο η ύπαρξή μας. Το πιο κλασσικό ανθοϊαμα εδώ είναι το Star of Bethlehem από τα ιάματα του Μπαχ. Συνοδευτικό αυτού, θα μπορούσαμε να πούμε, είναι η Εχινάκεια (Echinacea, από τη συλλογή της FES). Επαναφέρουν τα διασκορπισμένα μας κομμάτια στη θέση τους, και γινόμαστε"ολόκληροι" ξανά.

Παρότι η καθημερινότητα μας εντάσσει σε μία ρουτίνα κατά την οποία "ξεχνάμε", και στο προσκήνιο του μυαλού και της ψυχής μας δεν υπάρχει, ένα κυρίαρχο συναίσθημα της εποχής είναι η απόγνωση. Την αφήνουμε στην άκρη, γιατί είναι ίσως το δυσκολότερο συναίσθημα  να αντιμετωπίσουμε, αλλά υποβόσκει, και καθώς την κουκουλώνουμε, θεριεύει. Δύο σημαντικά ανθοϊάματα εδώ είναι το Sweet Chestnut του Μπαχ, και το Borage (FES). Μας δίνουν τη βαθειά πίστη που χρειαζόμαστε να μας σηκώσει από την άβυσσο, αλλά και το κουράγιο να συνεχίσουμε ήσυχοι.

Το ίαμα της Τσαπουρνιάς (Prunus spinosa) θα βοηθήσει στις ακραίες εκείνες ώρες που η απόγνωση είναι τέτοια που "μας έρχεται τρέλλα", φοβόμαστε οτι θα χάσουμε τα λογικά μας, και μας έρχονται αυτοκαταστροφικές σκέψεις και τάσεις που δεν ελέγχουμε. Μας φέρνει ήπια στο εδώ και τώρα, μαλακώνει την ψυχή μας, μας ησυχάζει. Φέρνει φως όταν μας κυριεύουν τα σκοτάδια.

Ενα σύνθετο ίαμα που φαίνεται να βοηθά τις πολύ δύσκολες ώρες είναι το Crisis Rescue από την Κοιν.Σ.Επ. "Ανθρώπου Φύσις". Περιέχει τα 5 ιάματα του rescue remedy του Μπαχ, ενισχυμένα από την Εχινάκεια και την Τσαπουρνιά. Η μέχρι τώρα χρήση του δείχνει οτι καλύπτει τις ακραίες συνθήκες και συναισθήματα της εποχής μας, είτε αυτά προέρχονται άμεσα από 'πραγματικές' συνθήκες είτε είναι δευτερογενή.

Αφησα  για το τέλος (σχεδόν) το κατεξοχήν ίαμα των μεταβάσεων, την Καρυδιά (Walnut) τουΜπαχ. Για το ίαμα αυτό έχω γράψει εκτενέστερα και παλαιότερα. Πρόκειται για ένα ίαμα αναντικατάστατο για τις εποχές που ζούμε, για την αβεβαιότητα, τη μεταμόρφωση, την αλλαγή των γύρω μας συνθηκών και την ανάγκη να διατηρήσουμε σώας τας φρένας μέσα στον σημερινό κυκεώνα.

Θέλω όμως να μιλήσω για ένα ίαμα ακόμα. Καθώς γινόμαστε μάρτυρες καθημερινά συστημάτων που καταρρέουν και αποκαλύπτεται η σαθρότητα θεσμών που μέχρι τώρα θεωρούσαμε απαράβατους έως και ιερούς, καλούμαστε να σταθούμε όρθιοι μέσα στα συντρίμμια, με μόνο 'όπλο' την δική μας (ηθική και συνειδησιακή) ακεραιότητα. Είναι μία εποχή που μας προκαλεί να λειτουργήσουμε από τον 'τόπο' της δικής μας ηθικής συνείδησης, της δικής μας αλήθειας (όποια και αν είναι αυτή), έτσι ώστε να έχουμε τη βεβαιότητα οτι κάναμε ότι ξέραμε και μπορούσαμε καλύτερο και ορθότερο. Τη βεβαιότητα αυτή, της κατά  συνείδηση δράσης, μας τη δίνει το ίαμα του Φλώμου (Mullein,της FES). Μόνο έτσι μπορούμε να σταθούμε σταθερά και να λειτουργήσουμε "από το κέντρο μας" στην κινούμενη άμμο της εποχής.

Ο Βούδας και ο Διάβολος (μια παλιά ιστορία)

 

Μια φορά κι έναν καιρό, αυτός που έμελλε να γίνει ο Βούδας (= Φωτισμένος), καθόταν κάτω από ένα δέντρο, και διαλογιζόταν. Η παράδοση λέει οτι ο διαλογισμός του αυτός κράτησε σαράντα ολόκληρες μέρες, μετά βγήκε ("ξύπνησε") από τον διαλογισμό του φωτισμένος πλέον, και άρχισε να διδάσκει... Το τι έγινε μετά, μπορεί κανείς να ανατρέξει στην ιστορία του Βουδισμού και να το μάθει.

Η δική μας ιστορία ξεκινά ΠΡΙΝ "ξυπνήσει" ο Βούδας από τον διαλογισμό του.

Καθόταν λοιπόν ο πρίγκηπας (πρίγκηπας ήτανε πριν φωτιστεί ο Βούδας) με τα μάτια κλειστά, σε βαθύ  διαλογισμό, κάτω από το δέντρο του. Στην Κόλαση υπήρχε αναταραχή. Οι διάφοροι δαίμονες που είναι επιφορτισμένοι με το να "κόβουν κίνηση" τι συμβαίνει στη Γη, έχουν αρχίσει να ανησυχούν σοβαρά βλέποντας τον πρίγκιπα να  διαλογίζεται. Πάει λοιπόν μία επιτροπή από δαύτους στο μεγάλο αφεντικό, και του λέει "πολυχρονεμένε μας" (ή όπως αλλιώς προσφωνούν οι δαίμονες τον διάβολο) "τον βλέπεις αυτόν εκεί κάτω από το δέντρο;" "τον βλέπω μια χαρά" τους λέει. "Ε, λοιπόν, μάθε πως σε κανα μήνα ο άθλιος αυτός θα φωτιστεί, θα βγει από το διαλογισμό του, και θα αρχίσει να διδάσκει! Κι αλίμονό μας. Οι άνθρωποι θα τον ακούσουνε, θα τον ακολουθήσουνε... και πάει, το κλείσαμε το μαγαζί. Η ανεργία θα μας φάει!" Ο διάβολος, χαλαρά, απάντησε "καλά, μην ανησυχείτε τόσο, το έχω υπό έλεγχο το πράγμα".

Αλλά οι μέρες περνούσαν. Μάταια περίμεναν οι δαίμονες οτι κάτι θα έκανε "το αφεντικό" (κανα κεραυνό, κανα άγριο ζώο, κάτι τελοσπάντων), αλλά τίποτα. Και φυσικά τους έτρωγε η ανησυχία. Ξαναπάνε λοιπόν στο διάβολο, "κάνε κάτι όσο είναι καιρός, σε 20 μέρες ο βλαμένος αυτός θα φωτιστεί, και θα διδάξει, και τι θα κάνουμε εμείς" κτλ κτλ. Χαλαρά ο διάβολος, "τι ανησυχείτε, το 'χω σας λέω", και τους ξαναστέλνει πίσω στα πόστα τους. Περνούσαν οι μέρες, οι δαίμονες άρχισαν να τρώνε τα νύχια τους από την αγωνία, πηγαίνανε και ξαναπηγαίνανε στο διάβολο με φαγωμένα νύχια, κρίσεις πανικού, υστερία κτλ, αλλά ο διάβολος ζεν τελείως, τους έστελνε πίσω άπρακτους.

Εφτασε και η τελευταία μέρα. Σε 24 ώρες ο πρίγκηπας θα έβγαινε από το διαλογισμό του. Οι δαίμονες, σε κατάσταση παραφροσύνης από το φόβο και την αγωνία πλέον, πάνε όλοι μαζί στο διάβολο, με πλακάτ και ντουντούκες, φωνάζοντας διάφορα του τύπου "κάνε κάτι" "αφεντικό σώσε μας" "κάτω ο Βούδας" "δεν θέλουμε την κόλαση να γίνει πάρκινγκ" "ο Βούδας θα μας λιανίσει", κτλ. Ο διάβολος, ζεν όπως πάντα, χαμογελάει και λέει: "Τι στενοχωριέστε βρε κουτά; Αφήστε ήσυχο τον άνθρωπο. Θα ξυπνήσει, ναι, θα φωτιστεί, ναι, θα διδάξει, βεβαίως, θα τον ακολουθήσουνε οι άνθρωποι, μάλιστα, όλα καλά κι ωραία. ΕΜΕΙΣ ΘΑ ΟΡΓΑΝΩΣΟΥΜΕ ΤΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΤΟΥ".

(Κάτι μου λέει οτι αυτή  η ιστορία δεν είναι ένας απλός θρύλος...)

"Να Μη Διστάσεις"

 

"Να Μη Διστάσεις" της Mary Oliver

"Αν ξαφνικά και αναπάντεχα νιώσεις χαρά, να μη διστάσεις. Να υποκύψεις. Πόσες ζωές και πόσεις πόλεις καταστρέφονται, ή πρόκειται να καταστραφούν. Δεν είμαστε σοφοί, ούτε και επιδεικνύουμε συχνά την καλωσύνη. Τόσα και τόσα πράγματα ποτέ δεν θα σωθούν. Παρόλα αυτά, η ζωή έχει ακόμα πιθανότητες. Ίσως να είναι ο τρόπος της να αμύνεται, πως κάποτε κάτι συμβαίνει που ξεπερνά όλα τα πλούτη και τη δύναμη του κόσμου τούτου. Θα μπορούσε να είναι οτιδήποτε, αλλά το πιθανότερο είναι να το δεις την στιγμή που ξεκινά η αγάπη. Τέλοσπάντων, έτσι συμβαίνει συχνά. Τέλοσπάντων, ότι και να 'ναι, μη φοβηθείς την αφθονία του. Η χαρά δεν φτιάχτηκε να είναι ψίχουλο."

(μετάφραση Ελενα Γκώγκου)

Ανθοϊάματα και Συστημική Αναπαράσταση: Chicory και η Εμπλοκή στο Ανήκειν

 

Το Chicory (κιχώριο, πικροράδικο) είναι ίσως από τα πιο κοινά αγριολούλουδα, ή μάλλον "ζιζάνια", σε ολόκληρη την εύκρατη ζώνη του πλανήτη μας. Εχει ρίζα βαθιά και πασσαλώδη, θεόπικρη (φτιάχνουν υποκατάστατο καφέ από αυτήν), γερά  στελέχη παντός καιρού, και άνθη γαλάζια... Αν τα λουλούδια "μιλούν για την αγάπη", καθώς λένε οι ποιητές, τα λουλούδια του chicory μιλούν για μία απολύτως ουράνια, θα λέγαμε και θεϊκή αγάπη. Ο ουρανός (μέσα από το χρώμα του άνθους) μας παραπέμπει στην άπλα και στην ελευθερία, στο χωρίς όρους και όρια, στο απέραντο και το ευγενές συγχρόνως. Τα ανθοϊάματα, όμως, μας δόθηκαν για να μετασχηματίσουμε τη σκιά μας σε φως: η σκιά που φωτίζει λοιπόν αυτό το άνθος, ως ανθοϊαμα, είναι: η διάθεση να κρατήσουμε τους αγαπημένους μας κοντά μας πάση θυσία (τα άνθη με το ουράνιο χρώμα δεν έχουν μίσχο!!!) με κάθε μέσο και τρόπο (με δωροδοκίες, απειλές, φανερή ή αφανή χειραγώγηση, παθητική επιθετικότητα κτλ). Λέμε κάποτε οι ανθοθεραπευτές (χαριτολογώντας αλλά όχι πολύ) οτι είναι το ίαμα για την "Ελληνίδα μάνα" και για τις απανταχού "drama queens". 

Η διάθεση να κρατήσουμε κοντά μας τους αγαπημένους μας είναι φυσική και απολύτως κατανοητή, εννοείται. 'Ολοι την έχουμε νιώσει. Τι συμβαίνει όμως σε έναν άνθρωπο όταν, μέσα στη φυσική διαδικασία της ενηλικίωσής του, έρχεται η ώρα να ζευγαρώσει; 'Η, να κάνει μία στενή φιλία με έναν άνθρωπο έξω από τα πλαίσια της πατρικής/μητρικής του οικογένειας; Πολύ συχνά, ειδικά στις χώρες με μεσογειακή κουλτούρα, βλέπουμε κυρίως μητέρες οι οποίες εχθρεύονται τις  στενές φιλίες ή/και τις ερωτικές σχέσεις των παιδιών τους, θέλοντας να τα κρατήσουν "στην ποδιά τους". Κάποιες, μάλιστα, τα καταφέρνουν με διάφορα τεχνάσματα: είτε ενσταλάζοντας από νωρίς ενοχές στα παιδιά τους είτε (αν οι προσωπικότητες των παιδιών δεν είναι πολύ επιρρεπείς σε ενοχές) με τεχνάσματα παθητικής επιθετικότητας ή άλλου τύπου χειραγώγησης. Είναι γνωστό τοις πάσι το λεγόμενο "πεθερικό μίσος" από την πεθερά στη νύφη (ή, σπανιότερα, στο γαμπρό), και όλοι μας έχουμε ακούσει ιστορίες (κυρίως) μητέρων που διεκδικούν την αποκλειστικότητα και την αφοσίωση των παιδιών τους σε βάρος της συζυγικής τους σχέσης.

φωτογραφία αλιευμένη από το διαδίκτυο

Με άλλα λόγια, δεν επιτρέπουν στο παιδί τους να ανήκει στο νέο σύστημα που δημιούργησε (ή θέλει να δημιουργήσει) είτε αυτό λέγεται ζευγάρι, είτε οικογένεια, είτε μία στενή φιλία. Ο Μπερτ Χέλλινγκερ, εμπνευστής της Συστημικής Αναπαράστασης, στην "Κρυφή Συμμετρία της Αγάπης", μίλησε για τις 'τάξεις της αγάπης' στα οικογενειακά συστήματα: το ανήκειν, τον δεσμό, το δούναι-λαβείν, την ιεραρχία (πρέπουσα θέση μέσα στο σύστημα), και τον σεβασμό. Τα οικογενειακά συστήματα διευρύνονται όταν ένα παιδί μεγαλώνοντας θελήσει να δημιουργήσει ένα νέο, δικό του σύστημα - και το νέο αυτό σύστημα θα πρέπει να έχει προτεραιότητα έναντι του παλαιού οικογενειακού, γιατί έτσι είναι η φυσική τάξη των πραγμάτων. 'Ετσι, η κόρη του μπαμπά και ο γιός της μαμάς θα ανήκουν πλέον ο ένας στον άλλον εφόσον γίνουν ζεύγος.

Η εμπλοκή δημιουργείται όταν ο γονέας διεκδικεί (με οποιοδήποτε τρόπο) το παιδί του εμποδίζοντας το νέο ανήκειν, και τελικά, την ενηλικίωσή του. Εχουν παρατηρηθεί και πιο ακραία φαινόμενα, να μην θεωρούνται μέλη της ευρύτερης οικογένειας οι σύζυγοι (ή/και τα παιδιά-εγγόνια) και να μην προσκαλούνται σε οικογενειακές τελετές (τραπέζια ονομαστικών εορτών των γονέων, κηδείες, κτλ). Εχουν γραφτεί σελίδες επί σελίδων για την ψυχολογία τέτοιων γονέων, τις αιτίες του φαινομένου, το περίφημο "σύνδρομο της ελληνικής οικογενειακής πολυκατοικίας", τις δυσλειτουργίες της νέας οικογένειας κτλ. Η Συστημική Αναπαράσταση αυτό το φαινόμενο θα το κατέτασσε στις εμπλοκές του ανήκειν.

Φυσικά η οικογένεια δεν είναι το μοναδικό πεδίο όπου βλέπουμε τέτοιες εμπλοκές (αν και, καθώς φαίνεται, όλα από κάπου εκεί πηγάζουν). Το φαινόμενο παρατηρείται και στις φιλικές σχέσεις, και όχι μόνο στα παιδιά. Οι εκπαιδευτικοί συχνά παρατηρούν φιλίες μικρών παιδιών να 'χαλούν' επειδή το ένα μέλος της φιλίας αποφάσισε να διευρύνει τον κύκλο των φίλων του, οπότε ο/η κολλητός/η τον διεκδικεί ή τον απορρίπτει όταν δεν καταφέρνει να έχει την αποκλειστικότητά του. Το ζήτημα της αποκλειστικότητας στις ερωτικές σχέσεις είναι μάλλον ακανθώδες, και άπτεται πολλών ειλικρινών συζητήσεων περί κοινής συναίνεσης, αλλά η χειραγώγηση και η παθητική επιθετικότητα παρατηρούνται πολύ συχνά και στις πιο μονογαμικές των σχέσεων.

Πρόκειται ακριβώς για το πεδίο που βοηθά και εξισορροπεί το ανθοϊαμα Chicory. Τα γαλάζια-ουρανί ανθάκια του, τα χωρίς μίσχο, ανοίγουν για ελάχιστες πρωινές ώρες και μετά κλείνουν - χάνονται. Το μάθημά του είναι αυτό: "αν με θέλεις τόσο κοντά σου που δεν μου δίνεις ούτε μίσχο δικό μου, θα φύγω γρήγορα, δεν θα ανθίσω για πολύ. Αγάπα με όπως μας αγαπά ο ουρανός, ελεύθερα και χωρίς όρους". Το ίαμα αυτό μας διδάσκει οτι η αληθινή αγάπη δίνεται ελεύθερα χωρίς όρους και αφύσικες δεσμεύσεις. Η αγάπη είναι ιερή, και το ιερό μπορεί να ανθίσει μόνο σε περιβάλλον ελευθερίας: όπως ακριβώς οι μικροί άνθρωποι που φέρνουμε στον κόσμο, και οι φίλοι μας.

Πνευματική Παράκαμψη

 Μαθητεύοντας εδώ και τόσα χρόνια σε διάφορους 'πνευματικούς χώρους' έχω γίνει μάρτυρας του εξής φαινομένου: άνθρωποι προχωρημένοι στο 'πνευματικό μονοπάτι', γνώστες φιλοσοφιών, ανώτερων διδασκαλιών και θεωριών, οι οποίοι διεκδικούν για τον εαυτό τους τον τίτλο του μεταφυσικού ή πνευματικού δασκάλου (είτε με αυτούς τους όρους είτε με άλλους, πιο "ταπεινούς" τρόπον τινά), να ζουν μία ζωή τελείως αλλιώτικη από αυτά που πρεσβεύουν. Να κάνουν πνευματικές διαλέξεις, να έχουν "μαθητές", να γράφουν περί αποκρυφισμού και πνευματικότητας στις διάφορες ομάδες τους στα κοινωνικά δίκτυα, να ποστάρουν "αγάπη και φως" στο facebook, και συγχρόνως οι προσωπικές και οι κοινωνικές τους σχέσεις να πάσχουν: από έλλειψη ενσυναίσθησης, από κοινωνική νοημοσύνη, τελικά από έλλειψη ενσυνειδητότητας (συνειδησιακής ενημερότητας). Έτσι βλέπουμε εναλλακτικούς θεραπευτές να ασπάζονται κρυπτοφασιστικές ιδεολογίες, μεταφυσικούς δασκάλους να δημιουργούν 'αυλές θαυμαστών', και άλλα πολλά λυπηρά.

Είναι ένα φαινόμενο υπαρκτό και πολύ διαδεδομένο, για δύο πιθανούς λόγους: σήμερα με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης οι άνθρωποι  συνδέονται οριζόντια, κάτι που επιτρέπει μεγαλύτερη ορατότητα, και επίσης η πνευματική γνώση είναι πιο εύκολα διαθέσιμη. Μέσα στα τελευταία 10 και κάτι χρόνια, στην Ελλάδα, τα σεμινάρια του ενός ή του άλλου brand πνευματικότητας δίνουν και παίρνουν, καθώς η ανθρωπότητα κάνει μία στροφή  μακριά από την πρότερη λατρεία της ύλης. Η πνευματικότητα υπόσχεται γαλήνη ("νιρβάνα" κτλ), αυτογνωσία (με σεμινάρια, διαλογισμούς, κτλ), βαθειά κατανόηση, καλή υγεία (άπειρες τεχνικές εδώ), επικοινωνία με "ανώτερα όντα" και προφητείες (αγγέλους, εξωγήινους, δασκάλους, κτλ), ευκολία ενίοτε στην καθημερινή ζωή ("προσκάλεσε την αφθονία στη ζωή σου"), ενίοτε και έλεγχο των γύρω συνθηκών ζωής ("μαγνήτισέ το στη ζωή σου με 'το μυστικό'") και άλλα τέτοια. Τα σεμινάρια που κυκλοφορούν δεν διαφημίζουν την ηθική διαβίωση (right livelihood), ή την συμπονετική μη-βίαιη επικοινωνία, ή την δημοκρατική λήψη αποφάσεων, ή την υπεράσπιση των φυσικών πόρων από την λεηλασία, κτλ. Αυτά ενέχουν  κίνδυνο, μόχθο και ηθικά διλήμματα, και δεν πουλάνε (ούτε πνευματική μούρη, ούτε εισιτήρια). 'Ετσι, βλέπουμε ανθρώπους που υποχρεώνουν τους υπαλλήλους τους να εργάζονται με συμβάσεις δουλείας και μισθούς πείνας, ή να υπερχρεώνουν το δημόσιο σε στημένους διαγωνισμούς, να γίνονται ένθερμοι οπαδοί των τάδε και τάδε δασκάλων πνευματικότητας και σεμιναρίων αυτογνωσίας, και να αυτοπλασάρονται ως 'πνευματικοί'. Κάπου ως κοινωνία έχουμε πάθει κάποια σύγχυση, πιθανώς, για την έννοια της πνευματικότητας (όπως τουλάχιστον την φανταζόμαστε οι παλαιότεροι).

Φαίνεται, όμως, τελικά, οτι το φαινόμενο δεν είναι σημερινό. Κάπου στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ο Τζων Γουέλγουντ (αμερικάνος ψυχοθεραπευτής της διαπροσωπικής ψυχολογίας) εφηύρε τον όρο 'πνευματική παράκαμψη' (spiritual bypassing). Με τα δικά του λόγια "πνευματική παράκαμψη είναι η τάση να χρησιμοποιούμε πνευματικές ιδέες και πρακτικές για να παρακάμψουμε ή να αποφύγουμε να αντιμετωπίσουμε άλυτα συναισθηματικά θέματα, ψυχολογικά τραύματα, και ημιτελή αναπτυξιακή εργασία". 'Εκτοτε και άλλοι στοχαστές και shadow workers έχουν γράψει για το φαινόμενο αυτό. 

Η προσευχή, ο διαλογισμός, οι πνευματικές πρακτικές είναι σημαντικές πειθαρχίες και βοηθήματα προκειμένου να εναρμονιστούμε με τον εσώτερο εαυτό μας και τον σκοπό της ζωής μας. Εάν όμως αυτά δεν συνοδεύονται με αντίστοιχη εργασία στον διαπροσωπικό τομέα, στις σχέσεις μας με τους συνανθρώπους μας δηλαδή, είναι έως και άχρηστα. Γιατί τι νόημα έχει να προσεύχεσαι για κάποιον όταν δεν μπορείς να διαχειριστείς τον θυμό σου απέναντί του όταν συζητάτε; Τι νόημα έχεις να κάνεις όμορφους διαλογισμούς όταν αρνείσαι να αποδεχτείς το γήρας ή το θάνατο; Τι νόημα έχει να φτιάχνεις όμορφους βωμούς με άνθη και κρυστάλλους στο δωμάτιό σου και να οργίζεσαι παθητικά (χωρίς ανάληψη δράσης) για τα στραβά του κόσμου; Τι νόημα έχει να διδάσκεις μεταφυσικές θεωρίες και να καταπιέζεις τις πραγματικές σου ανάγκες για σωματική εγγύτητα και τρυφερότητα;

Η ζωή δεν είναι μαύρο-άσπρο, έχει άπειρες αποχρώσεις χρωμάτων ενδιάμεσα. Δεν είμαστε μόνοι μας: αλληλεπιδρούμε διαρκώς με τα πάντα γύρω μας, η κάθε μας κίνηση και λόγος τροποποιούν το περιβάλλον μας με φανερό ή αφανή τρόπο. Δεν υπάρχει, νομίζω, τίποτα πιο πνευματικό από την αποδοχή της ζωής ως έχει.

Νομίζω έχει έρθει η ώρα να δούμε τους εαυτούς μας ως έχουν. Να αποδεχτούμε και να φωτίσουμε πρώτα τα δικά μας σκοτάδια και τον δικό μας πόνο πριν επιχειρήσουμε να αναλάβουμε τα σκοτάδια και τους πόνους των άλλων. Να αποδεχτούμε τις αληθινές μας ανάγκες και να τις εκφράσουμε, να συμπονέσουμε τον ίδιο μας τον εαυτό, και να αποδεχτούμε οτι κατέχουμε μόνο ένα μικρό, δικό μας, κομμάτι της αλήθειας: για να μπορέσουμε να τη δούμε ολόκληρη θα πρέπει να αποδεχτούμε τα κομματάκια της αλήθειας των άλλων. Αυτό ενίοτε πονάει, και εκεί αντιστεκόμαστε. Στα δύσκολα, η πνευματικότητα βοηθά, αλλά είναι εύκολο να τη χρησιμοποιήσουμε ως παυσίπονο ευρέως φάσματος και να αποκοπούμε από την πραγματικότητα της ζωής.

Ο άνθρωπος που κάνει πνευματική παράκαμψη δεν αποδέχεται οτι πονάει, οτι έχει ανάγκες, οτι θυμώνει ή ζηλεύει, δεν αποδέχεται οτι είναι εγωιστής, μικροπρεπής, άπληστος, ή ψεύτης. Όλα αυτά τα κρύβει θαυμάσια κάτω από το χαλί της πνευματικότητας, γιατί δεν τα αντέχει, δεν μπορεί να δει τις πολύ ανθρώπινες ανάγκες που βρίσκονται πίσω από τις ανάρμοστες συμπεριφορές του και τους χαρακτηρισμούς που του προσδίδουν. Ντρέπεται. Η ντροπή δεν είναι τίποτα άλλο παρά ο φόβος οτι δεν είμαστε άξιοι να αγαπηθούμε. Ίσως αυτή να είναι η αξία της αγάπης ως αυτο-συμπόνοια: αποδεχόμενοι τον εαυτό μας ως έχει, "με τα φλούδια και τα κουκούτσια του" που έλεγε και ο ποιητής,  είναι πολύ ευκολότερο να αποδεχτούμε τους γύρω όπως είναι, χωρίς κρίσεις ή φαντασιώσεις. Και χωρίς τα δεκανίκια της πνευματικής παράκαμψης.