Γραμμική Σκέψη, Κυκλική Σκέψη

Αν βγούμε έξω και κοιτάξουμε τη φύση γύρω μας, δεν βλέπουμε ούτε μία ίσια γραμμή. Και αν εξαιρέσουμε την κυβική δομή κάποιων (ελάχιστων) κρυστάλλων, ούτε "κουτιά" δεν βλέπουμε.

Ζούμε, όμως, σε έναν "γραμμικό" κόσμο. Η, μάλλον, σε έναν γραμμικό πολιτισμό: ταξινομούμε τη γνώση και τις επιστήμες και έτσι τις ξεχωρίζουμε τη μία από την άλλη καλά-καλά και στεγανά ("τι σχέση έχει η υγεία με τη γεωπονική; καμία!" μου έλεγε θριαμβευτικά ένας επιστήμων πρόσφατα). Οι άνθρωποι αυτοκαθοριζόμαστε με βάση το επάγγελμά μας - είμαστε δικηγόροι ή γιατροί, ζωγράφοι ή αγρότες, καθηγητές ή μηχανικοί. (Εστω, οι περισσότεροι από μας, γιατί υπάρχουν και αυτοί που συνδυάζουν αρκετά και δύσκολα μπαίνουν σε αναγνωρίσιμα καλούπια.) 

Ζούμε σε "κουτιά": τα σπίτια μας, τα σχολεία μας, οι χώροι εργασίας μας, τα οχήματά μας - από το ένα κουτί μεταφερόμαστε στο άλλο, διακριτά κουτιά, διακριτά γνωστικά πεδία (στο κουτί που ονομάζουμε σχολείο μαθαίνουμε φυσική, γλώσσα, γεωγραφία, εικαστικά, όλα ξεχωριστά), και φτάνουμε να κάνουμε ένα διακριτό επάγγελμα (ένα κουτί μέσα σε ένα άλλο κουτί). Ολα διακριτά, ξεχωριστά, και στεγανά.

Στη φύση (στα τοπία, στα δέντρα, στη θάλασσα, στο ίδιο μας το σώμα) τα πάντα συνδέονται. Τίποτα δεν είναι απολύτως στεγανό, όλα αλληλοπεριχωρούνται. Ολα είναι κύκλος. Οταν τραυματίζεται το χέρι μας νιώθουμε τον πόνο με όλο μας το σύστημα. Οταν πάσχει η καρδιά πάσχουν και τα νεφρά, πάσχει και ο συναισθηματικός μας κόσμος. Οταν ρίχνουμε φυτοφάρμακα στη γη περνούν στον υδροφόρο ορίζοντα και μολύνεται το νερό ενός ποταμού εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά - ο οποίος ποταμός μπορεί να αρδεύει άλλα χωράφια, μια άλλη πόλη, να χύνεται σε μία άλλη θάλασσα. Κόβεται ένα δάσος στη Χαλκιδική και πάσχει από ξηρασία η Κρήτη. Ενα έντομο αποκτά ανοχή σε ένα ζιζανιοκτόνο σε μία περιοχή, και σύντομα όλα τα μέλη του είδους του απανταχού της γης δεν βλάπτονται πλέον από το συγκεκριμένο ζιζανιοκτόνο. Τα πάντα είναι συστήματα που επιδρούν το ένα επί του άλλου διαρκώς - τίποτα δεν μένει ανεπηρέαστο από τίποτα, όλα τροποποιούν και τροποποιούνται. Ολα τα ζωντανά, τουλάχιστον. (Στην περμακουλτούρα λέμε "everything gardens"!)

Η γραμμική σκέψη μας πάει από-δω-μέχρι-εκεί, έχει αρχή-μέση-τέλος. Το τέλος είναι τέλος. Πάει και τέλειωσε, που λέμε. Το κάθε εμπόδιο μας φαίνεται βουνό, το κάθε τέλος είναι θάνατος ("μικρός" ή "μεγάλος"). Η "κυκλική" σκέψη δε σταματά: μέσα στον κύκλο όλα είναι κρίκοι της αλυσίδας (μαθήματα, που λένε οι μεταφυσικά σκεπτόμενοι), ο κύκλος δεν έχει αρχή και τέλος. Η φύση πεθαίνει και αναγεννάται σε κάθε κύκλο της γης γύρω από τον ήλιο. Μία ερωτική σχέση που "τελείωσε" φέρει μέσα της το σπέρμα και τις προϋποθέσεις της επόμενης, με τη μορφή της σοφίας που αποκτήθηκε κατά τη διάρκειά της. Ο κύκλος περιέχεται και περιέχει άλλους κύκλους. Τίποτα δεν στέκεται μόνο του, αποκομμένο ή απομονωμένο, όλα συνδέονται.

Εγραψα τον όρο "κυκλική σκέψη" για να τον αντιδιαστείλω με τη γραμμική - στην πραγματικότητα, θα ήταν σωστότερο να μιλούμε για ολιστική σκέψη. Πρόκειται για έναν τρόπο σκέψης που λαμβάνει υπόψη τις αλληλεπιδράσεις των στοιχείων μέσα σε ένα σύστημα (έναντι της μονομερούς αντιμετώπισης κάθε στοιχείου ξεχωριστά).

Η εμπειρία πολλών ανθρώπων σήμερα όταν πάνε στο γιατρό, λ.χ., είναι οτι παραπονούνται, ας πούμε, από πονοκεφάλους. Ο γιατρός θα δώσει ένα φάρμακο για τον πονοκέφαλο, το οποίο όμως θα επιδράσει στο στομάχι, οπότε ο ασθενής θα πάει στο γαστρεντερολόγο - και θα πάρει άλλο φάρμακο. Το οποίο πιθανόν να επιδράσει στη διάθεσή του, οπότε μπορεί να επισκεφθεί τον ψυχίατρο, ο οποίος θα του δώσει ένα άλλο φάρμακο, το οποίο πιθανόν να επιδράσει στο αναπνευστικό του - οπότε θα πάρει σειρά ο πνευμονολόγος, κ.ο.κ. Ιδού ο κύκλος! Ο οποίος, όμως, τυγχάνει μάλλον φαύλος, γιατί η υγεία του ανθρώπου διαρκώς επιδεινώνεται... Ισως ένας πιο φωτισμένος ολιστικά σκεπτόμενος γιατρός να λάμβανε υπόψη του αφενός τις αιτίες του πονοκεφάλου, αφετέρου την αλληλεπίδραση των οργάνων (στοιχείων του συστήματος που λέγεται ανθρώπινος οργανισμός) και των δραστικών χημικών ουσιών των φαρμάκων, και να συνταγογραφούσε ανάλογα.

Η γραμμική σκέψη και τα κουτιά προσφέρουν 'τάξη και ασφάλεια', και μας βολεύουν. Οπως το ξεβόλεμα, έχει και το βόλεμα το δικό του τίμημα: αποκοπτόμαστε από τη φύση, από τις καμπύλες, τις ροές, την εξέλιξη και τη σοφία της. Αποκοπτόμαστε από τη γονιμότητα - δεν υπάρχει τετράγωνη μήτρα ούτε ολόισιος φαλλός σε κανένα βιολογικό είδος στον πλανήτη μας. Αποκοπτόμαστε ο ένας από τον άλλον, και στενεύουμε τον ορίζοντα της σκέψης μας.

Η ολιστική σκέψη βλέπει συνδέσεις και αλληλεπιδράσεις, βλέπει συστήματα, βλέπει τα πράγματα "σφαιρικά", όπως λέμε (να τος πάλι ο κύκλος!). Η ολιστική σκέψη δεν είναι απλή - ούτε σαν διαδικασία του σκέπτεσθαι, ούτε σαν υπόθεση. Προϋποθέτει αφενός περισσότερες γνώσεις, αφετέρου την επίγνωση οτι δεν υπάρχουν διαθέσιμες όλες οι απαραίτητες γνώσεις! 

Ακούγεται παράδοξο, αλλά οι άνθρωποι που σκέφτονται πιο ολιστικά είναι αυτοί που ευκολότερα παραδέχονται οτι δεν τα ξέρουν όλα. Οσο πιο ολιστικά σκέπτεται ένας άνθρωπος τόσο λιγότερη αλαζονεία διαθέτει. Συχνά μπορεί να φαίνεται ακόμα και αδαής μπροστά στους "φωστήρες" της γραμμικής σκέψης. Συχνότατα δεν γίνεται κατανοητός από τον μέσο άνθρωπο των κουτιών και των γραμμών. Δύσκολος ο τετραγωνισμός του κύκλου!

Το φυτό "Επτακτύς"

Το επιστημονικό του όνομα είναι γεράνιο το μακρόριζο (geranium macrorrhizum). Το είδα πρώτη φορά να ξεπροβάλλει μέσα από σχισμές βράχων σε βόρειο φαράγγι, και με εντυπωσίασαν τα φύλλα του, ο τρόπος που "κρεμόταν", οι μεγάλοι έντονοι μίσχοι και τα μικρά εντυπωσιακά του άνθη, μια φούξια πινελιά επάνω στο γκρί και το πράσινο. Αργότερα το είδα σε κάτι αστικά παρτέρια στη νότια Βουλγαρία. Ηταν τόσο άφθονο, που έβγαλα 2-3 ρίζες και το έφερα στο σπίτι.

Σύμφωνα με την κατάταξη του Ρούντολφ Στάινερ, σε ένα φυτό τα άνθη αντιστοιχούν με το στοιχείο του αέρα (νόηση, επικοινωνία), τα φύλλα με το στοιχείο του νερού (συναίσθημα), η ρίζα με το στοιχείο της γης (γείωση, υλοποίηση, σχέση με την υλική πραγματικότητα), και ο καρπός με το στοιχείο του πυρός (ενέργεια, πνεύμα, θρέψη). Μπορούμε λοιπόν να δούμε τα στοιχεία του φυτού και να μελετήσουμε την "υπογραφή" του, και αυτό συχνά μας δίνει τόσο τον συμβολισμό όσο και την ωφελιμότητα του φυτού για τον άνθρωπο (είτε θέλουμε τις φυσικές του ιδιότητες είτε τις ενεργειακές).

Τα άνθη του είναι φούξια (απαλό ματζέντα), έχουν 5 πέταλα, και βγαίνουν από έναν ολοστρόγγυλο κάλυκα, μία μπάλλα, ο οποίος παραμένει και αφότου τα πέταλα έχουν πέσει. Οι στήμονες είναι μεγάλοι και παραμένουν σαν λοφίο μετά τον θάνατο του άνθους. Υπάρχει μία κομψότητα και μία σημασία στη λεπτομέρεια σε κάθε τι που αφορά αυτό το όν.

Τα φύλλα είναι μεγάλα, απαλά, με ελαφρύ άρωμα όταν τρίβονται, κυκλικό σχήμα με "δάχτυλα", σαν παλάμη, και ενώ η βιβλιογραφία τα περιγράφει ως πεντάλοβα, μπορεί κανείς να τα δει και ως επτάλοβα. Εξ ού και το όνομα που του έδωσε ένας Δάσκαλος του 20ου αιώνα: "το φυτό επτακτύς" (το χρησιμοποίησε σαν μέσο/αντικείμενο συμβολισμού  για την διδασκαλία του). Οι μίσχοι των φύλλων είναι μακρείς και έντονοι, και συνδέουν τα πλατιά φύλλα με ένα κέντρο που έχει άμεση σχέση με τη ρίζα του φυτού.

H ρίζα του φυτού είναι μακρουλή, το λέει και το όνομά του. Μπορεί να ριζώσει οπουδήποτε! Το πρωτοείδα ως χασμόφυτο σε σκιερό φαράγγι, το συναπάντησα ως διακοσμητικό και εδαφοκαλυπτικό φυτό αργότερα, ζει μέσα στις γλάστρες μου θαυμάσια και ανθίζει. Απαιτήσεις ιδιαίτερες δεν έχει ως προς το έδαφος, ούτε προτιμήσεις. Μια χαρά τα πάει, όπου και να μπεί. Και με λίγο νερό, και με πολύ, και με χιόνι και με καύσωνα, και με σκιά και με φως αυτό θα ζήσει, θα επιβιώσει, και θα ανθίσει!

Το μάθημα που μας δίνει είναι η αγάπη και η φροντίδα για τα μικρά πράγματα: είναι οτι η αληθινή πνευματικότητα βρίσκεται στα μικρά στα κοινά και στα "ταπεινά", όχι στα μεγάλα & στα εντυπωσιακά. Η αληθινή πνευματικότητα δεν έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις, μπορεί να ριζώσει παντού και οπουδήποτε!

Ο άνθρωπος που περιγράφει το φυτό αυτό δεν κάνει "φασαρία", ούτε το παίζει "ξεχωριστός". Εχει ομορφιά, ναι, αλλά πρέπει να την προσέξεις. Διαθέτει μεγάλη γκάμα συναισθημάτων και ψυχικής έκφρασης, και ο πλούσιος ψυχο-συναισθηματικός του κόσμος είναι προσανατολισμένος στο πνεύμα - έχει και τις 7 πνευματικές αρετές παρούσες εντός του. Είναι απλός, γιατί είναι προσαρμοστικός, αλλά δεν είναι απλοϊκός. Η προσαρμοστικότητά του είναι απόρροια της βαθιάς του πνευματικότητας και της αίσθησης του βασικού του σκοπού ζωής. 

Ανθίζει όπου και να φυτευτεί.

Δίνει τη φροντίδα του στη λεπτομέρεια, γνωρίζοντας οτι αν φροντίσει τη λεπτομέρεια θα ωφεληθεί το όλον (μια που το όλον αποτελείται από λεπτομέρειες). Είναι ο "άνθρωπος του καλού". Προσγειωμένος στις λεπτομέρειες της υλικής, γήινης πραγματικότητας βλέπει σφαιρικά τα πράγματα (γνωρίζει οτι όλοι κατέχουμε κομμάτι της αλήθειας, και το σέβεται), είναι ευγενικός, δίνει λύσεις, "συγκρατεί τη γη", καλύπτει τα κενά, και είναι σταθερά ενωμένος με την πηγή του.

Ως ανθοϊαμα, το φυτό αυτό βοηθά τους ανθρώπους που βρίσκονται ήδη σε ένα πνευματικό μονοπάτι, αλλά (όπως συχνά συμβαίνει) νιώθουν κάπως ξεχωριστοί από τους συνανθρώπους τους. Είναι ένα ίαμα για την πνευματική αλαζονεία, τη νοοτροπία εκείνη που λέει "είμαι σπουδαιότερος από όλους εσάς επειδή είμαι... εσωτεριστής/ροδόσταυρος/αρχιερέας/αποκρυφιστής/μαρτινιστής/βουδιστής/χριστιανός/θεραπευτής/πολυμαθής/μαθητής του τάδε Δάσκαλου/διαισθητικός/χαρισματικός/κτλ κτλ" (εδώ συμπληρώνει ο καθένας τα δικά του). Συχνά δε όλοι αυτοί οι άνθρωποι που αισθάνονται σπουδαίοι εξαιτίας του πνευματικού δρόμου που διάλεξαν (ή τους διάλεξε) απαιτούν από τους γύρω τους ειδικά προνόμια: από υπακοή/υποταγή μέχρι το αλάθητο, κτλ. Το ίαμα αυτό τους θυμίζει απαλά και βιωματικά οτι η πνευματικότητα δεν αξιώνει κανένα ειδικό προνόμιο, καμία ειδική μεταχείριση.

Oπως πολύ ωραία το θέτει ένας άλλος Δάσκαλος (του 18ου αιώνα αυτός) "το καλό δεν κάνει θόρυβο, και ο θόρυβος δεν είναι το καλό".

Το ανθοϊαμα αυτό βοηθά (και ισχυροποιεί) την σύνδεση του νου με το πνεύμα, όπως επίσης και του νου με την καρδιά. Ενισχύει, δηλαδή, και στηρίζει τη σύνδεση της πνευματικής (μόνιμης) προσωπικότητας με την παρούσα (τρέχουσα) προσωπικότητα. 

Στην καλύτερη των περιπτώσεων, εκεί όπου όλα τα υπόλοιπα εμπόδια έχουν φύγει, βοηθά ώστε η ενέργεια που μπαίνει στο 7ο τσάκρα να πηγαίνει κατευθείαν στο 4ο. Κατά μία άλλη θεώρηση, ενισχύει το 8ο τσάκρα (το οποίο θεωρείται οτι βρίσκεται κάποια εκατοστά επάνω από την κορυφή του κεφαλιού, και έχει χρώμα απαλό ματζέντα).

Σύμφωνα με τον εμπνευστή της ανθοθεραπείας, Ε. Μπαχ, όλα τα ανθοϊάματα μας βοηθούν να συνδεθούμε με την σοφία της ψυχής μας - του ανώτερου εαυτού μας, της πνευματικής μας πηγής & αλήθειας (ή όπως αλλιώς θέλουμε να το βαφτίσουμε) - η οποία μας δίνει το κλειδί και τη γνώση του σκοπού της ύπαρξής μας στη ζωή αυτή. Ο βαθύτερος σκοπός της ανθοθεραπείας είναι η άρση των εμποδίων που βάλαμε (άθελά μας εμείς, ή επιτρέψαμε στους γονείς/δασκάλους/κοινωνία να βάλουν μέσα μας) σ' αυτή την τόσο σημαντική επικοινωνία του εαυτού με τον Εαυτό. Μέσα από τις λεπτές αλλά υψίσυχνες δονήσεις τους τα άνθη μας βοηθούν να εναρμονιστούμε με την εσωτερική μας ευγένεια και τα χαρίσματά μας (τα οποία είναι διαφορετικά για τον καθέναν από μας), και τελικά να ζήσουμε μία ζωή δημιουργική και με νόημα.