Ημέρα Καλοκαιρινή, της Mary Oliver

 

 

 

"Ποιος έφτιαξε τον κόσμο;

Ποιος έφτιαξε τον κύκνο και τη μαύρη αρκούδα;

Ποιος έφτιαξε την ακρίδα;

Τούτην εδώ την ακρίδα, εννοώ – αυτήν που ξεπήδησε από το χορτάρι

Αυτήν που τρώει ζάχαρη από το χέρι μου

Που κουνάει τα σαγόνια της πέρα-δώθε αντί για πάνω-κάτω

Που κοιτάζει γύρω με τα μεγάλα περίπλοκα μάτια της.

Τώρα σηκώνει τα μπροστινά της πόδια και πλένει σχολαστικά το πρόσωπό της.

Τώρα τινάζει τα φτερά της, και πετώντας  επιπλέει μακριά.

Δεν ξέρω ακριβώς τι είναι η προσευχή.

Ξέρω να δίνω προσοχή, να πέφτω στα τέσσερα στα χόρτα,

να γονατίζω και να περιπλανιέμαι στα λιβάδια,

να είμαι ήσυχη κι ευλογημένη,

Και αυτό ακριβώς κάνω όλη μέρα.

Πες μου, τι άλλο θα ‘πρεπε να κάνω;

Όλα δεν πεθαίνουν τελικά, και πολύ σύντομα μάλιστα;

Πες μου, εσύ τι θες, τι προτίθεσαι να κάνεις

Σ’ αυτή τη μία,  αδάμαστη, πολύτιμη ζωή σου;"

Mary Oliver, 1990.

(μτφ. Ελενα Γκώγκου)

Συστημική Αναπαράσταση και Οικοσύστημα

 Ζούμε στην ανατολική Μεσόγειο, όπου αναπτύχθηκαν οι 3 μεγάλες μονοθεϊστικές θρησκείες που δίνουν προτεραιότητα και επικυριαρχία στον άνθρωπο έναντι της φύσης. Μία θεώρηση πάρα πολύ βολική για την αστόχαστη εκμετάλλευση και κακοποίηση της φύσης. Σήμερα, ο δικαιωματισμός του ανθρώπου έναντι στα μη-ανθρώπινα όντα (που σύμφωνα με τις επικρατούσες θεολογίες είναι "κατώτερα") μας έχει οδηγήσει στην οικολογική κρίση και στην κατάρρευση των οικοσυστημάτων που επιδεινώνει την κλιματική αστάθεια.

Σε άλλους τόπους και καιρούς, οι άνθρωποι συναισθάνονταν το "εμείς", την αλληλεξάρτηση (τον μη-διαχωρισμό) ανθρώπου και φύσης. Υπάρχουν ανθρώπινες γλώσσες όπου δεν υπάρχει η λέξη "φύση", γιατί δεν λογίζεται ως κάτι ξεχωριστό από τον άνθρωπο (ούτε ο άνθρωπος από αυτήν). Σε άλλους τόπους και πολιτισμούς, οι άνθρωποι είχαν βαθύ υπαρξιακό σεβασμό προς τα μη-ανθρώπινα όντα, και τα αναγνώριζαν ως αυτούσια ισότιμα όντα με εκείνους. Η στάση αυτή επέτρεψε στους πολιτισμούς αυτούς να διατηρηθούν σε βάθος χρόνου, τηρώντας ευλαβικά το ισορροπημένο δούναι-λαβείν με τα μη-ανθρώπινα όντα που τους περιέβαλλαν (με τη "φύση" και το "περιβάλλον", όπως συχνά ονομάζουμε την φυσική δημιουργία).

Σήμερα εξορύσσουμε μεταλλεύματα και "φυσικούς πόρους" (εκμεταλλευόμαστε, δηλαδή) χωρίς να επιστρέφουμε τα δέοντα στα οικοσυστήματα τα οποία αφανίζουμε - με άλλα λόγια δημιουργούμε μία τεράστια ανισορροπία στο δούναι και στο λαβείν μας ως είδος, με την φυσική δημιουργία, παραβιάζοντας έτσι μία από τις "τάξεις της αγάπης" κατά Μπερτ Χέλινγκερ. Είδη ολόκληρα αφανίζονται (ή μετατρέπονται σε αντικείμενο εκμετάλλευσης) εξαιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας, και εδώ έχουμε άλλη μία παραβίαση των "τάξεων της αγάπης" που λέει πως όλα τα μέλη ενός συστήματος δικαιούνται την ύπαρξη, την αναγνώριση, και το ανήκειν στο σύστημα - εν προκειμένω στο οικοσύστημα. Υπάρχει μία άποψη που λέει οτι οι Μάγιας δεν κατασκεύασαν αυτοκίνητο όχι γιατί δεν μπορούσαν, αλλά γιατί για την ανταπόδοση (όλων αυτών των υλικών που πρέπει να εξορυχθούν και να ληφθούν από το οικοσύστημα) δεν θα έφτανε ο χρόνος μία ανθρώπινης ζωής!

Ζούμε σε μία κοινωνία που θεμελιώδης (αλλά αθέατη) παραδοχή/κοσμοθεωρία της είναι οτι ο άνθρωπος είναι αυθύπαρκτος και ανεξάρτητος από όλα τα άλλα βασίλεια της φύσης. Πρόκειται για άλλη μία γνωστική ασυμφωνία την οποία ενστερνιζόμαστε ως άνθρωποι του δυτικού πολιτισμού. Δεν θα μπορούσαμε να ζήσουμε χωρίς οξυγόνο, ζωντανό έδαφος, νερό, ή φυσική τροφή, ούτε ακόμα χωρίς το εντερικό μας μικροβίωμα (που απαρτίζεται από μυριάδες μικροοργανισμούς - ένας να λείψει, παθαίνουμε διάρροια!). Γνωρίζουμε επίσης, πχ, οτι η σχέση μας με ένα κατοικίδιο ζώο εμπλουτίζει βαθειά τη ζωή μας, και σύμφωνα με έρευνες προστατεύει και την ψυχοσωματική μας υγεία. Ταυτόχρονα συμπεριφερόμαστε σαν να μην έχουν σημασία όλα αυτά για τη ζωή μας. Τα ανθρώπινα συστήματα δεν είναι σε καμία περίπτωση αυτόνομα - είναι μέρος ευρύτερων συστημάτων με τα οποία αλληλεπιδρούν. Τα οικογενειακά συστήματα εξαρτώνται από τα φυσικά οικοσυστήματα μέσα στα οποία διαβιούν (αλλιώς επηρεάζει μία οικογένεια η ζωή σ' ένα νησί του Αιγαίου, σε μία έρημο της Ασίας, στον Θεσσαλικό κάμπο ή στα Ζαγοροχώρια). "Ρίζες μας" δεν είναι μόνο οι ανθρώπινοι πρόγονοί μας, τελικά, αλλά και η γη, ο τόπος όπου γεννηθήκαμε (ή/και γεννήθηκαν και έζησαν οι ανθρώπινοί μας πρόγονοι): το έδαφος, το νερό, τα δέντρα, και τα ζώα που ζούσαν εκεί, αλλά και η σχέση των γονέων μας με αυτά.

Ενα ευρύτερο σύστημα στο οποίο ανήκουμε ως άνθρωποι είναι το πλανητικό/ηλιακό μας σύστημα: οι σχέσεις του πλανήτη μας με το αστέρι που την ζωογονεί και με τους γύρω πλανήτες. Και κατ' επέκταση με τους τριγύρω (σε έτη φωτός!) απλανείς αστέρες του γαλαξία μας. Αυτός είναι ο κύριος λόγος που αναπτύχθηκε η αστρολογία (που στους παλιότερους καιρούς δεν διαχωριζόταν από την αστρονομία), η μελέτη δηλαδή των ουράνιων συστημάτων που επηρεάζουν τον δικό μας πλανήτη και τα όντα του. Σήμερα, στο χώρο των Συστημικών Αναπαραστάσεων, λαμβάνονται υπόψη (από αρκετούς συντονιστές) τα πλανητικά αρχέτυπα τα οποία επηρεάζουν τα ανθρώπινα συστήματα και συμπεριφορές.

Αυτό που μας λείπει στον Ελληνικό χώρο της Συστ. Αναπαράστασης είναι το στοιχείο της Γης: η αναπαράσταση των στοιχείων εκείνων που θα μας δώσει να καταλάβουμε τη σύνδεσή μας με τα δέντρα, τα νερά, τα ζώα, το έδαφος, το Πνεύμα του Τόπου, και τα κλιματικά φαινόμενα. Λείπει αυτό που θα μας βοηθήσει να συνειδητοποιήσουμε οτι Ολα Είναι Ζωντανά, όλα έχουν σημαντικό ρόλο να παίξουν στη ζωή μας: ΕΙΝΑΙ ΟΛΑ ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΜΑΣ (όπως λέει η Francesca Mason Boring, που είναι από τις πρωτεργάτριες στο χώρο των Συστ. Αναπαραστάσεων Φύσης - Nature Constellations - παγκοσμίως).

Συστήνεται να ξεκινήσουμε τη διερεύνησή μας, ειδικά αν είμαστε αρχάριοι στο πεδίο αυτό, αναπαριστώντας το τι μας έμαθαν/τι μας "πέρασαν" οι γονείς μας ως ιδέες, συναισθήματα, στάσεις, και πρακτικές σχετικά με αυτό που λέμε "φύση". Ενας άλλος δρόμος αρχικής διερεύνησης είναι μία αναπαράσταση με εκπροσώπους για τον τόπο καταγωγής μας, τον τόπο διαμονής μας, και τους τόπους καταγωγής των προγόνων μας: τι μας λένε για τη σημερινή μας ταυτότητα και ζωή; Για το πώς διαμορφώθηκε η ζωή και η πορεία των οικογενειών καταγωγής μας; (πχ ίσως κάποια ακραία καιρικά φαινόμενα, μια φυσική καταστροφή, μία ολοσχερής απώλεια της ετήσιας σοδειάς να ανάγκασαν την οικογένεια να μεταναστεύσει ή να προκάλεσαν φτώχεια, πόλεμο, αφανισμό κτλ). 

Κάποια φυσικά στοιχεία, πχ ένα βουνό ή ένα ποτάμι, μπορεί να αποτέλεσαν πόρο δύναμης (ή αδυναμίας) για κάποια προγόνισσα, τα οποία ενδεχομένως να εξηγούν επαναλαμβανόμενα μοτίβα συμπεριφοράς και οικογενειακών σχέσεων δια μέσου των αιώνων. Για παράδειγμα, μία προγιαγιά της γράφουσας, προκειμένου να διαφύγει από την κακοποιητική συμπεριφορά (αποκλεισμό) που βίωνε στα χέρια των συγγενών της κατέφευγε στα βουνά της Πίνδου προκειμένου "να ησυχάσει το σώμα και η ψυχή της". Το βουνό και τα μη-ανθρώπινα όντα που ζουν σε αυτό δεν κρίνουν/δεν αποκλείουν κανέναν, και έτσι στα ορεινά οικοσυστήματα έβρισκε τη θέση, τον πόρο δύναμής της, και το ανήκειν της. Η γράφουσα, σήμερα, συχνά "παίρνει τα βουνά" για τους ίδιους λόγους!

Στα βιβλία περί Αναπαραστάσεων Φύσης (και στα πάμπολλα σχετικά άρθρα δημοσιευμένα στο περιοδικό The Knowing Field) τονίζεται και η σημασία της τρίτης "τάξης της αγάπης", της "ιεραρχίας" (που στα ανθρώπινα συστήματα μεταφράζεται ως 'πρώτα έρχεται ο γονέας και μετά το παιδί, πρώτα έρχεται το πρώτο παιδί, μετά το δεύτερο' κτλ). Οι συντονιστές των Αναπαραστάσεων Φύσης, λένε, θα πρέπει να αφεθούν να ξαφνιαστούν, από το οτι ο άνθρωπος δεν έχει απαραίτητα πρωτιά στην ιεραρχία ενός οικοσυστήματος! Δεν είμαστε η κορυφή της τροφικής αλυσίδας, ούτε το παλαιότερο βιολογικό είδος που ζει σήμερα στον πλανήτη μας (τα πεύκα, πχ, προηγούνται ημών κατά εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια), ούτε το πιο ενσυναισθητικό ή νοήμον. Αυτό είναι κάτι που λίγοι από εμάς είμαστε προδιατεθειμένοι να συμμεριστούμε, γιατί πάει κόντρα σε ότι έχουμε μάθει και αποδεχτεί, σε όλο το αφήγημα με το οποίο έχουμε γαλουχηθεί εμείς και γενεές γενεών πριν από εμάς. Το ίδιο ισχύει και με το "ανήκειν", γιατί έχουμε συνηθίσει να μας ανήκει η γη (και η Γη) - ενώ συχνά αποκαλύπτεται οτι οφείλουμε να τιμήσουμε το δικό μας ανήκειν στη γη (οι Ινδιάνοι της Β. Αμερικής, όπως και πολλοί άλλοι λεγόμενοι πρωτόγονοι/απολίτιστοι λαοί θεωρούσαν οτι ανήκουν στη γη). Προκλήσεις ζωής και νοοτροπίας, που χρειάζεται να ενηλικιωθούμε (ψυχοπνευματικά) για να αντιμετωπίσουμε.

Με άλλα λόγια, οι Οικοσυστημικές Αναπαραστάσεις (όπως προτιμώ να μεταφράζω το Nature Constellations/Αναπαραστάσεις Φύσης) αποτελούν μία πρόκληση. Μία πρόκληση η οποία μας φέρνει πιο κοντά στην αληθινή μας σύνδεση με την φυσική δημιουργία. Μας επανασυνδέει με πηγές δύναμης τις οποίες είτε αγνοούσαμε, είτε υποτιμούσαμε. Και ανοίγει τον δρόμο για μία πιο υγιή σχέση με τον πλανήτη μας, μαζί με τον οποίο καλούμαστε να ζήσουμε και να αναπαραχθούμε ως είδος. Με άλλα λόγια θεραπεύει την αλαζονεία μας, στάση η οποία μας έχει φέρει στα πρόθυρα του αφανισμού μας ως είδος. 

*Οι φωτογραφίες του άρθρου είναι όλες αλιευμένες από το διαδίκτυο. Με εξαίρεση την τελευταία, που είναι σχέδιο του αείμνηστου Mordillo, οι λεπτομέρεις των άλλων έχουν χαθεί. Νιώθω ευγνώμων στους "ανώνυμους" (για εμένα, σήμερα) καλλιτέχνες των οποίων τα έργα κοσμούν τόσο εύγλωττα τον δικό μου λόγο.

Αβέβαιοι καιροί

 Εδώ και μερικά χρόνια οι εποχές δυσκολεύουν όλο και περισσότερο. Τα θεμέλια του κόσμου μας και της κοινωνίας μας, με όλες της τις κατακτήσεις, τα προνόμια, και τα δεδομένα έχουν αρχίσει να τρίζουν και να βογγούν εδώ και καιρό. Το κύμα της πανδημίας ήρθε και μας τράβηξε το χαλί κάτω από τα πόδια εκ νέου. Εγκλεισμοί, απαγορεύσεις, υποχρεωτικοί εμβολιασμοί με πειραματικά σκευάσματα, κύματα μαζικού φόβου που τρέφονται εντέχνως από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Πρωτόγνωρα πράγματα, τρομακτικά, που τους περισσότερους μας έπιασαν εξαπίνης.

Στην Ελλάδα που πάνω από μία δεκαετία τώρα ταλαιπωρούμαστε αρχικά με την οικονομική κρίση, την πολιτική, και με την προσφυγική, και όλα μαζί συγχρόνως, με κύματα αυτοκτονιών, ροές μεταναστών που ξέμεναν εδώ λόγω Ευρωπαϊκής πολιτικής, και τους πολιτικούς να χορεύουν γαϊτανάκι εργαλειοποιώντας ότι πρόσφορο, η πανδημία ήρθε σαν κερασάκι στην τούρτα. Και βέβαια, επειδή ο τρόμος και η επισφάλεια πάντα κάποιους θα βολεύουν, "έρχονται" νέες επιδημίες, νέοι πόλεμοι, νέες ενεργειακές και επισιτιστικές κρίσεις "χειρότερες από κάθε προηγούμενο". Πολλοί από εμάς νιώθουμε σαν να ζούμε επάνω σε κινούμενη άμμο.

Υπάρχει τόπος να πατήσουμε - κάπου σταθερά; Υπάρχει.

Είναι το παρόν, η παρούσα στιγμή. Η ανάσα μας. Το χώμα που πατάμε. 

Δύσκολο, γιατί το μυαλό μας τρέχει (στους λογαριασμούς του ρεύματος, στα παιδιά, στη δουλειά, στο αύριο το μεθαύριο και το χτες). Εύκολο, για κάποιους. Εύκολο, αν επικεντρωθούμε και συγκεντρωθούμε, με άλλα λόγια αν βρούμε το κέντρο μας και σταθούμε εκεί, και μαζέψουμε όλες μας τις σκέψεις και τις δυνάμεις (αυτό το 'συν' στο 'συγκεντρωθούμε') εκεί. Στο κέντρο. Στο κέντρο μας.

Δεν με ενδιαφέρει να γράψω κάποιο δοκίμιο περί διαλογισμού, ανώτερου/κατώτερου εαυτού, "τι είναι το κέντρο της ύπαρξής μας" κτλ. Δεν είναι ώρες για πολλές φιλοσοφίες τώρα αυτές. 

Θα μιλήσω για πρακτικές λύσεις. Ανθοϊάματα. Παρότι μπήκαν στη ζωή του δυτικού ανθρώπου πριν έναν αιώνα, τώρα έχει έρθει η ώρα τους να λάμψουν, να δούμε την αληθινή αξία τους. Είναι ασφαλή, εύκολα στη χρήση τους, οικολογικά, δεν έχουν αντενδείξεις ή αλληλεπιδράσεις με οποιοδήποτε άλλο οποιουδήποτε είδους φάρμακο, δεν δημιουργούν εθισμούς, υπάρχουν πολλά για να επιλέξουμε, και πλέον υπάρχουν πολλοί θεραπευτές που τα συνταγογραφούν. Θα μπορούσα να πω οτι είναι έως και αναντικατάστατα για το εύρος των ψυχικών δυσκολιών που καλύπτουν.

Ενα διαδεδομένο σύμπτωμα που ακούγεται πολύ συχνά στις συνεδρίες είναι το "νιώθω κομμάτια". Ο κατακερματισμός. Αυτό που νιώθουμε αλλά  συχνά δεν μπορούμε να εκφράσουμε όσοι βιώσαμε αλλεπάλληλα σοκ, όσοι γίναμε θύματα ακραίας βίας, όσοι νιώσαμε να απειλείται  με όποιον τρόπο η ύπαρξή μας. Το πιο κλασσικό ανθοϊαμα εδώ είναι το Star of Bethlehem από τα ιάματα του Μπαχ. Συνοδευτικό αυτού, θα μπορούσαμε να πούμε, είναι η Εχινάκεια (Echinacea, από τη συλλογή της FES). Επαναφέρουν τα διασκορπισμένα μας κομμάτια στη θέση τους, και γινόμαστε"ολόκληροι" ξανά.

Παρότι η καθημερινότητα μας εντάσσει σε μία ρουτίνα κατά την οποία "ξεχνάμε", και στο προσκήνιο του μυαλού και της ψυχής μας δεν υπάρχει, ένα κυρίαρχο συναίσθημα της εποχής είναι η απόγνωση. Την αφήνουμε στην άκρη, γιατί είναι ίσως το δυσκολότερο συναίσθημα  να αντιμετωπίσουμε, αλλά υποβόσκει, και καθώς την κουκουλώνουμε, θεριεύει. Δύο σημαντικά ανθοϊάματα εδώ είναι το Sweet Chestnut του Μπαχ, και το Borage (FES). Μας δίνουν τη βαθειά πίστη που χρειαζόμαστε να μας σηκώσει από την άβυσσο, αλλά και το κουράγιο να συνεχίσουμε ήσυχοι.

Το ίαμα της Τσαπουρνιάς (Prunus spinosa) θα βοηθήσει στις ακραίες εκείνες ώρες που η απόγνωση είναι τέτοια που "μας έρχεται τρέλλα", φοβόμαστε οτι θα χάσουμε τα λογικά μας, και μας έρχονται αυτοκαταστροφικές σκέψεις και τάσεις που δεν ελέγχουμε. Μας φέρνει ήπια στο εδώ και τώρα, μαλακώνει την ψυχή μας, μας ησυχάζει. Φέρνει φως όταν μας κυριεύουν τα σκοτάδια.

Ενα σύνθετο ίαμα που φαίνεται να βοηθά τις πολύ δύσκολες ώρες είναι το Crisis Rescue από την Κοιν.Σ.Επ. "Ανθρώπου Φύσις". Περιέχει τα 5 ιάματα του rescue remedy του Μπαχ, ενισχυμένα από την Εχινάκεια και την Τσαπουρνιά. Η μέχρι τώρα χρήση του δείχνει οτι καλύπτει τις ακραίες συνθήκες και συναισθήματα της εποχής μας, είτε αυτά προέρχονται άμεσα από 'πραγματικές' συνθήκες είτε είναι δευτερογενή.

Αφησα  για το τέλος (σχεδόν) το κατεξοχήν ίαμα των μεταβάσεων, την Καρυδιά (Walnut) τουΜπαχ. Για το ίαμα αυτό έχω γράψει εκτενέστερα και παλαιότερα. Πρόκειται για ένα ίαμα αναντικατάστατο για τις εποχές που ζούμε, για την αβεβαιότητα, τη μεταμόρφωση, την αλλαγή των γύρω μας συνθηκών και την ανάγκη να διατηρήσουμε σώας τας φρένας μέσα στον σημερινό κυκεώνα.

Θέλω όμως να μιλήσω για ένα ίαμα ακόμα. Καθώς γινόμαστε μάρτυρες καθημερινά συστημάτων που καταρρέουν και αποκαλύπτεται η σαθρότητα θεσμών που μέχρι τώρα θεωρούσαμε απαράβατους έως και ιερούς, καλούμαστε να σταθούμε όρθιοι μέσα στα συντρίμμια, με μόνο 'όπλο' την δική μας (ηθική και συνειδησιακή) ακεραιότητα. Είναι μία εποχή που μας προκαλεί να λειτουργήσουμε από τον 'τόπο' της δικής μας ηθικής συνείδησης, της δικής μας αλήθειας (όποια και αν είναι αυτή), έτσι ώστε να έχουμε τη βεβαιότητα οτι κάναμε ότι ξέραμε και μπορούσαμε καλύτερο και ορθότερο. Τη βεβαιότητα αυτή, της κατά  συνείδηση δράσης, μας τη δίνει το ίαμα του Φλώμου (Mullein,της FES). Μόνο έτσι μπορούμε να σταθούμε σταθερά και να λειτουργήσουμε "από το κέντρο μας" στην κινούμενη άμμο της εποχής.

Ο Βούδας και ο Διάβολος (μια παλιά ιστορία)

 

Μια φορά κι έναν καιρό, αυτός που έμελλε να γίνει ο Βούδας (= Φωτισμένος), καθόταν κάτω από ένα δέντρο, και διαλογιζόταν. Η παράδοση λέει οτι ο διαλογισμός του αυτός κράτησε σαράντα ολόκληρες μέρες, μετά βγήκε ("ξύπνησε") από τον διαλογισμό του φωτισμένος πλέον, και άρχισε να διδάσκει... Το τι έγινε μετά, μπορεί κανείς να ανατρέξει στην ιστορία του Βουδισμού και να το μάθει.

Η δική μας ιστορία ξεκινά ΠΡΙΝ "ξυπνήσει" ο Βούδας από τον διαλογισμό του.

Καθόταν λοιπόν ο πρίγκηπας (πρίγκηπας ήτανε πριν φωτιστεί ο Βούδας) με τα μάτια κλειστά, σε βαθύ  διαλογισμό, κάτω από το δέντρο του. Στην Κόλαση υπήρχε αναταραχή. Οι διάφοροι δαίμονες που είναι επιφορτισμένοι με το να "κόβουν κίνηση" τι συμβαίνει στη Γη, έχουν αρχίσει να ανησυχούν σοβαρά βλέποντας τον πρίγκιπα να  διαλογίζεται. Πάει λοιπόν μία επιτροπή από δαύτους στο μεγάλο αφεντικό, και του λέει "πολυχρονεμένε μας" (ή όπως αλλιώς προσφωνούν οι δαίμονες τον διάβολο) "τον βλέπεις αυτόν εκεί κάτω από το δέντρο;" "τον βλέπω μια χαρά" τους λέει. "Ε, λοιπόν, μάθε πως σε κανα μήνα ο άθλιος αυτός θα φωτιστεί, θα βγει από το διαλογισμό του, και θα αρχίσει να διδάσκει! Κι αλίμονό μας. Οι άνθρωποι θα τον ακούσουνε, θα τον ακολουθήσουνε... και πάει, το κλείσαμε το μαγαζί. Η ανεργία θα μας φάει!" Ο διάβολος, χαλαρά, απάντησε "καλά, μην ανησυχείτε τόσο, το έχω υπό έλεγχο το πράγμα".

Αλλά οι μέρες περνούσαν. Μάταια περίμεναν οι δαίμονες οτι κάτι θα έκανε "το αφεντικό" (κανα κεραυνό, κανα άγριο ζώο, κάτι τελοσπάντων), αλλά τίποτα. Και φυσικά τους έτρωγε η ανησυχία. Ξαναπάνε λοιπόν στο διάβολο, "κάνε κάτι όσο είναι καιρός, σε 20 μέρες ο βλαμένος αυτός θα φωτιστεί, και θα διδάξει, και τι θα κάνουμε εμείς" κτλ κτλ. Χαλαρά ο διάβολος, "τι ανησυχείτε, το 'χω σας λέω", και τους ξαναστέλνει πίσω στα πόστα τους. Περνούσαν οι μέρες, οι δαίμονες άρχισαν να τρώνε τα νύχια τους από την αγωνία, πηγαίνανε και ξαναπηγαίνανε στο διάβολο με φαγωμένα νύχια, κρίσεις πανικού, υστερία κτλ, αλλά ο διάβολος ζεν τελείως, τους έστελνε πίσω άπρακτους.

Εφτασε και η τελευταία μέρα. Σε 24 ώρες ο πρίγκηπας θα έβγαινε από το διαλογισμό του. Οι δαίμονες, σε κατάσταση παραφροσύνης από το φόβο και την αγωνία πλέον, πάνε όλοι μαζί στο διάβολο, με πλακάτ και ντουντούκες, φωνάζοντας διάφορα του τύπου "κάνε κάτι" "αφεντικό σώσε μας" "κάτω ο Βούδας" "δεν θέλουμε την κόλαση να γίνει πάρκινγκ" "ο Βούδας θα μας λιανίσει", κτλ. Ο διάβολος, ζεν όπως πάντα, χαμογελάει και λέει: "Τι στενοχωριέστε βρε κουτά; Αφήστε ήσυχο τον άνθρωπο. Θα ξυπνήσει, ναι, θα φωτιστεί, ναι, θα διδάξει, βεβαίως, θα τον ακολουθήσουνε οι άνθρωποι, μάλιστα, όλα καλά κι ωραία. ΕΜΕΙΣ ΘΑ ΟΡΓΑΝΩΣΟΥΜΕ ΤΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΤΟΥ".

(Κάτι μου λέει οτι αυτή  η ιστορία δεν είναι ένας απλός θρύλος...)

Πνευματική Παράκαμψη

 Μαθητεύοντας εδώ και τόσα χρόνια σε διάφορους 'πνευματικούς χώρους' έχω γίνει μάρτυρας του εξής φαινομένου: άνθρωποι προχωρημένοι στο 'πνευματικό μονοπάτι', γνώστες φιλοσοφιών, ανώτερων διδασκαλιών και θεωριών, οι οποίοι διεκδικούν για τον εαυτό τους τον τίτλο του μεταφυσικού ή πνευματικού δασκάλου (είτε με αυτούς τους όρους είτε με άλλους, πιο "ταπεινούς" τρόπον τινά), να ζουν μία ζωή τελείως αλλιώτικη από αυτά που πρεσβεύουν. Να κάνουν πνευματικές διαλέξεις, να έχουν "μαθητές", να γράφουν περί αποκρυφισμού και πνευματικότητας στις διάφορες ομάδες τους στα κοινωνικά δίκτυα, να ποστάρουν "αγάπη και φως" στο facebook, και συγχρόνως οι προσωπικές και οι κοινωνικές τους σχέσεις να πάσχουν: από έλλειψη ενσυναίσθησης, από κοινωνική νοημοσύνη, τελικά από έλλειψη ενσυνειδητότητας (συνειδησιακής ενημερότητας). Έτσι βλέπουμε εναλλακτικούς θεραπευτές να ασπάζονται κρυπτοφασιστικές ιδεολογίες, μεταφυσικούς δασκάλους να δημιουργούν 'αυλές θαυμαστών', και άλλα πολλά λυπηρά.

Είναι ένα φαινόμενο υπαρκτό και πολύ διαδεδομένο, για δύο πιθανούς λόγους: σήμερα με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης οι άνθρωποι  συνδέονται οριζόντια, κάτι που επιτρέπει μεγαλύτερη ορατότητα, και επίσης η πνευματική γνώση είναι πιο εύκολα διαθέσιμη. Μέσα στα τελευταία 10 και κάτι χρόνια, στην Ελλάδα, τα σεμινάρια του ενός ή του άλλου brand πνευματικότητας δίνουν και παίρνουν, καθώς η ανθρωπότητα κάνει μία στροφή  μακριά από την πρότερη λατρεία της ύλης. Η πνευματικότητα υπόσχεται γαλήνη ("νιρβάνα" κτλ), αυτογνωσία (με σεμινάρια, διαλογισμούς, κτλ), βαθειά κατανόηση, καλή υγεία (άπειρες τεχνικές εδώ), επικοινωνία με "ανώτερα όντα" και προφητείες (αγγέλους, εξωγήινους, δασκάλους, κτλ), ευκολία ενίοτε στην καθημερινή ζωή ("προσκάλεσε την αφθονία στη ζωή σου"), ενίοτε και έλεγχο των γύρω συνθηκών ζωής ("μαγνήτισέ το στη ζωή σου με 'το μυστικό'") και άλλα τέτοια. Τα σεμινάρια που κυκλοφορούν δεν διαφημίζουν την ηθική διαβίωση (right livelihood), ή την συμπονετική μη-βίαιη επικοινωνία, ή την δημοκρατική λήψη αποφάσεων, ή την υπεράσπιση των φυσικών πόρων από την λεηλασία, κτλ. Αυτά ενέχουν  κίνδυνο, μόχθο και ηθικά διλήμματα, και δεν πουλάνε (ούτε πνευματική μούρη, ούτε εισιτήρια). 'Ετσι, βλέπουμε ανθρώπους που υποχρεώνουν τους υπαλλήλους τους να εργάζονται με συμβάσεις δουλείας και μισθούς πείνας, ή να υπερχρεώνουν το δημόσιο σε στημένους διαγωνισμούς, να γίνονται ένθερμοι οπαδοί των τάδε και τάδε δασκάλων πνευματικότητας και σεμιναρίων αυτογνωσίας, και να αυτοπλασάρονται ως 'πνευματικοί'. Κάπου ως κοινωνία έχουμε πάθει κάποια σύγχυση, πιθανώς, για την έννοια της πνευματικότητας (όπως τουλάχιστον την φανταζόμαστε οι παλαιότεροι).

Φαίνεται, όμως, τελικά, οτι το φαινόμενο δεν είναι σημερινό. Κάπου στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ο Τζων Γουέλγουντ (αμερικάνος ψυχοθεραπευτής της διαπροσωπικής ψυχολογίας) εφηύρε τον όρο 'πνευματική παράκαμψη' (spiritual bypassing). Με τα δικά του λόγια "πνευματική παράκαμψη είναι η τάση να χρησιμοποιούμε πνευματικές ιδέες και πρακτικές για να παρακάμψουμε ή να αποφύγουμε να αντιμετωπίσουμε άλυτα συναισθηματικά θέματα, ψυχολογικά τραύματα, και ημιτελή αναπτυξιακή εργασία". 'Εκτοτε και άλλοι στοχαστές και shadow workers έχουν γράψει για το φαινόμενο αυτό. 

Η προσευχή, ο διαλογισμός, οι πνευματικές πρακτικές είναι σημαντικές πειθαρχίες και βοηθήματα προκειμένου να εναρμονιστούμε με τον εσώτερο εαυτό μας και τον σκοπό της ζωής μας. Εάν όμως αυτά δεν συνοδεύονται με αντίστοιχη εργασία στον διαπροσωπικό τομέα, στις σχέσεις μας με τους συνανθρώπους μας δηλαδή, είναι έως και άχρηστα. Γιατί τι νόημα έχει να προσεύχεσαι για κάποιον όταν δεν μπορείς να διαχειριστείς τον θυμό σου απέναντί του όταν συζητάτε; Τι νόημα έχεις να κάνεις όμορφους διαλογισμούς όταν αρνείσαι να αποδεχτείς το γήρας ή το θάνατο; Τι νόημα έχει να φτιάχνεις όμορφους βωμούς με άνθη και κρυστάλλους στο δωμάτιό σου και να οργίζεσαι παθητικά (χωρίς ανάληψη δράσης) για τα στραβά του κόσμου; Τι νόημα έχει να διδάσκεις μεταφυσικές θεωρίες και να καταπιέζεις τις πραγματικές σου ανάγκες για σωματική εγγύτητα και τρυφερότητα;

Η ζωή δεν είναι μαύρο-άσπρο, έχει άπειρες αποχρώσεις χρωμάτων ενδιάμεσα. Δεν είμαστε μόνοι μας: αλληλεπιδρούμε διαρκώς με τα πάντα γύρω μας, η κάθε μας κίνηση και λόγος τροποποιούν το περιβάλλον μας με φανερό ή αφανή τρόπο. Δεν υπάρχει, νομίζω, τίποτα πιο πνευματικό από την αποδοχή της ζωής ως έχει.

Νομίζω έχει έρθει η ώρα να δούμε τους εαυτούς μας ως έχουν. Να αποδεχτούμε και να φωτίσουμε πρώτα τα δικά μας σκοτάδια και τον δικό μας πόνο πριν επιχειρήσουμε να αναλάβουμε τα σκοτάδια και τους πόνους των άλλων. Να αποδεχτούμε τις αληθινές μας ανάγκες και να τις εκφράσουμε, να συμπονέσουμε τον ίδιο μας τον εαυτό, και να αποδεχτούμε οτι κατέχουμε μόνο ένα μικρό, δικό μας, κομμάτι της αλήθειας: για να μπορέσουμε να τη δούμε ολόκληρη θα πρέπει να αποδεχτούμε τα κομματάκια της αλήθειας των άλλων. Αυτό ενίοτε πονάει, και εκεί αντιστεκόμαστε. Στα δύσκολα, η πνευματικότητα βοηθά, αλλά είναι εύκολο να τη χρησιμοποιήσουμε ως παυσίπονο ευρέως φάσματος και να αποκοπούμε από την πραγματικότητα της ζωής.

Ο άνθρωπος που κάνει πνευματική παράκαμψη δεν αποδέχεται οτι πονάει, οτι έχει ανάγκες, οτι θυμώνει ή ζηλεύει, δεν αποδέχεται οτι είναι εγωιστής, μικροπρεπής, άπληστος, ή ψεύτης. Όλα αυτά τα κρύβει θαυμάσια κάτω από το χαλί της πνευματικότητας, γιατί δεν τα αντέχει, δεν μπορεί να δει τις πολύ ανθρώπινες ανάγκες που βρίσκονται πίσω από τις ανάρμοστες συμπεριφορές του και τους χαρακτηρισμούς που του προσδίδουν. Ντρέπεται. Η ντροπή δεν είναι τίποτα άλλο παρά ο φόβος οτι δεν είμαστε άξιοι να αγαπηθούμε. Ίσως αυτή να είναι η αξία της αγάπης ως αυτο-συμπόνοια: αποδεχόμενοι τον εαυτό μας ως έχει, "με τα φλούδια και τα κουκούτσια του" που έλεγε και ο ποιητής,  είναι πολύ ευκολότερο να αποδεχτούμε τους γύρω όπως είναι, χωρίς κρίσεις ή φαντασιώσεις. Και χωρίς τα δεκανίκια της πνευματικής παράκαμψης.

Οι σοφοί της φυλής

 Μέσα στα τελευταία 20 χρόνια οι κοινωνίες των ανθρώπων (αλλά και των μη ανθρώπινων όντων) του πλανήτη μας περνούν τεράστιες αλλαγές. Εχει διαφανεί πλέον οτι η απόσταση που διανύσαμε απομακρυνόμενοι από τη φύση (την έξω και την μέσα) είχε σαν αποτέλεσμα την ραδγαία κατάρρευση των οικοσυστημάτων που μας συντηρούν, την καταλήστευση των φυσικών πόρων, αλλά και την διάλυση του κοινωνικού ιστού (στις δυτικές τουλάχιστον κοινωνίες). Και όλα αυτά, τα τόσο γνωστά και χιλιοειπωμένα, είχαν μία πληθώρα παρενεργειών - οικολογικών, πολιτικών, κοινωνικών, και τελικά προσωπικών. Με λίγα λόγια, καθώς αρρωσταίνει η Γη και η κοινωνία αρρωσταίνουμε κι εμείς. Αυτό πιθανώς να είναι και το μήνυμα του διαβόητου ιού που μας ταλαιπωρεί από πέρσι.

Σαν άνθρωποι ζούμε λίγα χρόνια, σε σχέση με άλλα έμβια όντα (και σίγουρα σε σχέση με τον πλανήτη μας), και σπάνια προλαβαίνουμε να πάρουμε μία ολοκληρωμένη εικόνα των πραγμάτων που συμβαίνουν γύρω μας. Βλέπουμε τα πράγματα αποσπασματικά, μέσα στα όρια του χρόνου της ζωής μας, και αν είμαστε μελετηροί στο σχολείο μπορεί να μάθουμε και λίγη "ιστορία" - δηλαδή τα επιλεγμένα αφηγήματα κάποιων επιλεγμένων ιστοριογράφων και τα ευρήματα των αρχαιολόγων. Αν είμαστε μελετηροί, αν δεν μας εξαναγκάζουν να μαθαίνουμε απέξω ολόκληρα βιβλία (συνταγή εγγυημένη για την μετέπειτα λήθη), και αν μας ταιριάζει το μάθημα της ιστορίας. Και μερικά ακόμη "αν": για παράδειγμα, αν η ιστορία της δικής μας κοινότητας περιλαμβάνεται μέσα στα κυρίαρχα αφηγήματα, κτλ.

Σε παλαιότερες κοινωνίες, λιγότερο εξαρτημένες από τον γραπτό λόγο και την εικόνα, τον ρόλο του ιστοριογράφου τον έπαιζαν οι γεροντότεροι, γυναίκες και άντρες. Έχοντας ζήσει περισσότερα χρόνια και συσσωρεύσει εμπειρία και γνώση, μετέδιδαν στα παιδιά, τα εγγόνια και τα δισέγγονά τους τις ιστορίες της κοινότητας. Ήταν οι μνήμονες, οι ιστορικοί, και οι παραμυθάδες της κοινότητας που παρέδιδαν τη σοφία της ζωής μαζί με την τεχνογνωσία της καθημερινότητας, τις κοινωνικές αξίες, τα παλιά τραγούδια, τις ιστορίες των οικογενειών, των ταξιδιών/μεταναστεύσεων, της ίδιας της ιστορίας της γης. Ετσι βλέπουμε οτι στις φυλές των Αβορίγινων της Αυστραλίας για παράδειγμα, σώζονται τραγούδια που μιλούν για ζώα και τοπία που υπήρχαν κατά την τελευταία εποχή των παγετώνων (40-50 χιλιάδες χρόνια πριν). 

Η δυτική κοινωνία όπως τη γνωρίζουμε σήμερα είναι μία κοινωνία νέων, μία κοινωνία όπου οι γεροντότεροι/πρεσβύτεροι (οι "elders") εάν δεν κατέχουν κάποιο πολιτικό αξίωμα, μένουν στο περιθώριο της ζωής. Σπάνια τιμούνται για τη σοφία τους, σπάνια ερωτώνται για την εμπειρία τους, και στην καλύτερη περίπτωση φροντίζουν τα εγγόνια τους. Συχνά μένουν μόνοι, συχνά αποτελούν "βάρος" στα παιδιά τους (συχνότατα και λόγω χαρακτήρα και ιδεοληψιών), συχνά αναγκάζονται να συγχρωτίζονται άλλους της ηλικίας τους μέσα σε ιδρύματα. Η πρόσφατη οικονομική κρίση έφερε περισσότερους παπούδες και γιαγιάδες μέσα στα σπίτια των πυρηνικών οικογενειών εξαιτίας του οτι χάθηκαν τα εισοδήματα των νεότερων, και πολλές οικογένειες επιβίωσαν χάρη στις συντάξεις. Σήμερα πολλοί πεθαίνουν μόνοι, μακριά από την αγκαλιά και την τελευταία ματιά των δικών τους.

Προφανώς και δεν είναι όλοι οι πρεσβύτεροι σοφοί. Προφανώς και πολλοί σημερινοί πρεσβύτεροι έχουν οι ίδιοι αποκοπεί από τις ρίζες τους (της σοφίας, της γης, των δικών τους προγόνων) και λίγο ζουμί έχουν να μεταδώσουν στις επόμενες γενιές. Αλλά κάπου πρέπει να βρούμε ένα νήμα, αν θέλουμε να συνεχίζουμε να ζούμε σαν άνθρωποι.

Αυτό δεν είναι μόνο ανθρώπινο ζητούμενο, φυσικά. Πριν λίγα χρόνια διάβαζα ένα άρθρο για τους αφρικάνικους ελέφαντες, που ζουν σε μητριαρχικές κοινωνίες-αγέλες, και αποδεκατίζονται από τους λαθροκυνηγούς. Το πρόβλημα ξεκίνησε από το γεγονός οτι παρατηρήθηκαν αγέλες έφηβων ελεφάντων να επιτίθενται σε ανθρώπους (να εμφανίζουν γενικώς επιθετική και αντικοινωνική συμπεριφορά και ανάμεσά τους), και οι επιστήμονες αναρωτήθηκαν γιατί. Το άρθρο μιλούσε για το πώς χωρίς τις ελεφαντίνες-αρχηγούς να μεταδίδουν τους κοινωνικούς κανόνες συμβίωσης, οι νεαροί ελέφαντες δημιούργησαν αγέλες-συμμορίες που λειτουργούν αντικοινωνικά, όπως περίπου και οι νεανικές συμμορίες μέσα στις πόλεις, ανεξέλεγκτες από τους γεροντότερους.

Τι είναι αυτό που κάνει έναν άνθρωπο σοφό;

Ίσως είναι η ικανότητα να εξάγει τα μαθήματα από τις εμπειρίες της ζωής του, κάτι που σίγουρα δεν το έχουμε όλοι (αν και πιστεύω πως είναι μέσα στις εν δυνάμει ικανότητες όλων των όντων). Νομίζω πως είναι επίσης η "κατοχή" μίας ιερής γνώσης: μίας γνώσης που να συνδέει τον ίδιον τον άνθρωπο με την Πηγή του (γνώση των προγόνων, των θεών, των παραδόσεων, της ιστορίας), ή της γνώσης της φροντίδας και αποκατάστασης της υγείας. Γι αυτό και οι "μάγοι-σοφοί" και οι μαίες των φυλών κατέχουν τέτοια περίοπτη θέση στις πρωτόγονες κοινωνίες, γι αυτό και οι γιατροί στη σημερινή μας κοινωνία θεωρούνται λίγο ημι-θεοί (κι ας μην έχουν ακριβώς την επίγνωση της ιερότητας της γνώσης τους). Και από αυτό προκύπτει οτι ο σοφός δεν είναι ανάγκη να είναι πρεσβύτερος με την έννοια της ηλικίας, απαραίτητα. Σήμερα γνωρίζουμε βοτανοθεραπευτές και ψυχοθεραπευτές μεσήλικες που κάλλιστα θα λέγαμε "σοφούς" ή/και "πρεσβύτερους" με την έννοια αυτή.

Το σίγουρο είναι οτι μέσα στον κυκεώνα των ημερών που ζούμε, μέσα σε αυτή την (όπως φαίνεται) παράξενη μεταβατική περίοδο της ανθρώπινης ιστορίας, χρειαζόμαστε τους πρεσβύτερους. Χρειαζόμαστε τους σοφούς της φυλής. Να μας ακούσουν, να μας μάθουν πώς να ακούμε, πώς να διαβάζουμε τα σημεία των καιρών, να μας μιλήσουν για τις δικές τους εμπειρίες - που μπορεί να μην μοιάζουν εξωτερικά με τις δικές μας (ποτέ μία εμπειρία δεν είναι ακριβώς ίδια με μία άλλη) - αλλά που ενδεχομένως να μας εμπνεύσουν, να μας κάνουν να σκεφτούμε βαθύτερα τα πράγματα. Χρειαζόμαστε τους σοφούς της φυλής για να πλουτίσουν την συνειδητότητά μας με την ιερή γνώση της θεραπείας της ανθρώπινης φύσης, για τη σοφία της υπομονής, των σταθερών τους αξιών, για την καλωσύνη της ματιάς τους σε έναν κόσμο σκληρότητας, αστάθειας, και αβεβαιότητας που διαρκώς αλλάζει.

*Σημείωση: Στο κείμενο χρησιμοποίησα το αρσενικό γένος (ο γεροντότερος, ο πρεσβύτερος, ο σοφός) αλλά σήμερα η εμπειρία λέει οτι οι γυναίκες κρατούν το νήμα της σοφίας της φυλής συχνότερα από ότι οι άντρες, απλά σπάνια αναγνωρίζεται μέσα στην πατριαρχική κοινωνία που ζούμε.

οι φωτογραφίες είναι από το διαδίκτυο

Μία Αγία από το μέλλον

Η Χίλντεγκαρντ φον Μπίνγκεν γεννήθηκε το 1098 και πέθανε 81 ετών, στη Γερμανία. Το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της το έζησε ως μοναχή, και μάλιστα ως ηγουμένη μοναστηριού (μετά το θάνατο της δασκάλας και μέντορά της, οι μοναχές την εξέλεξαν παμψηφεί για ηγουμένη τους, παρά τις αντιρρήσεις του τοπικού επισκόπου). Από μικρή είχε οράματα, αλλά έφτασε 40 κάτι ετών για να πεισθεί (από την εσωτερική της φωνή) να τα καταγράψει. Από τη στιγμή που ξεκίνησε να γράφει δεν σταμάτησε καθόλου: (εικονογραφημένα) οράματα, συνταγές βοτανοθεραπείας, πραγματείες σχετικά με τη φύση της ασθένειας και της υγείας, μουσική (έχει καταγραφεί ως η πρώτη επώνυμη μουσουργός στην Ευρώπη), θεολογικές μελέτες, και αναρίθμητες επιστολές σε αυτοκράτορες, επισκόπους, και πάπες. Κάπου στα 60 της χρόνια ξεκίνησε να κάνει περιοδείες κηρύττοντας σε πόλεις και χωριά (πεζή και με άλογα!). Με το ιερατείο της εποχής της είχε διφορούμενες σχέσεις: τους ενοχλούσε ο οξύς καταγγελτικός της λόγος σχετικά με τις ατασθαλίες τους, αλλά την φοβόνταν και την σέβονταν για τη γνώση και τη σοφία της, και μέσω της επιστολογραφίας της επηρέασε την πολιτική της εποχής της. Παρότι στις μέρες της γυναίκες καίγονταν στην πυρά για λιγότερα, εκείνη κατάφερε να γίνει αποδεκτή τόσο για τα οράματα όσο και για τις θεολογικές της θέσεις, και φυσικά για τις πολιτικές της θέσεις - ισως επειδή αποποιήθηκε την "κυριότητα" των γραπτών της με την παραδοχή οτι "δεν προέρχονταν από εκείνη" αλλά από την θεϊκή καθαδήγηση που λάμβανε.

Πέρασαν αρκετοί αιώνες που το έργο της γυναίκας αυτής έμενε στην αφάνεια, γνωστό σε λίγους εκκλησιαστικούς μελετητές και άγνωστο στο ευρύτερο κοινό. Εγώ την "γνώρισα" από κάποιες αναφορές στο βιβλίο της Ηβελυν Αντερχιλλ "Μυστικισμός", και ακούγοντας την μουσική της στο youtube. Το 2009 βγήκε μία εξαιρετική ταινία της Μαργκαρέτε φον Τρότα με τον τίτλο "Vision - from the life of Hildegard von Bingen", την οποία είδα και ενθουσιάστηκα. Ψάχνοντας λιγάκι παραπάνω, ανακάλυψα οτι με την άνθιση του γυναικείου κινήματος στη δεκαετία του 1970, καθώς οι γυναίκες έψαχναν γυναικεία πρότυπα και γυναίκες που είχαν σημαδέψει την ιστορία της ανθρωπότητας, αναδύθηκε και η Χίλντεγκαρντ από την αφάνεια των αιώνων. Τα μουσικά της έργα άρχισαν να εκτελούνται συχνότερα και να γίνονται πιο γνωστά, και τα βιβλία της περί φυσικών θεραπειών άρχισαν να δημιουργούν σχολές "φυσικών θεραπειών" στην Ευρώπη και την Αμερική. Να σημειώσουμε εδώ οτι ήταν ίσως η πρώτη που μίλησε για θεραπεία της κατάθλιψης, της σχιζοφρένειας, και άλλων ψυχικών ασθενειών.

Τα οράματά της που περιγράφει στο "Scivias" και που εικονογραφήθηκαν είτε από την ίδια είτε από ταλαντούχους μοναχούς και μοναχές με τις δικές της οδηγίες, περιέχουν εικόνες που ιντριγκάρουν το σύγχρονο μάτι: μαντάλες, το κοσμικό αυγό, το κοσμικό δέντρο, τη σχέση μικρόκοσμου και μακρόκοσμου, και άλλες συμβολικές αναπαραστάσεις του κόσμου που δεν βλέπουμε συχνά στη δυτική εικονογραφία.

Πέραν της εκπληκτικής βιογραφίας της, αυτό που κάνει την Χίλντεγκαρντ μοναδική (για την εποχή, τη θέση, και την ιδιότητά της) θεωρώ οτι είναι η εμπειρία της πνευματικής γνώσης ως θηλυκή ποιότητα - η περιγραφή της θηλυκής όψης της θειότητας ως Σοφία, ήταν δυνατή και προκλητική για την εποχή της και όχι μόνο. "Ω Θεία Σοφία, υψιπετής Δύναμη, αγκάλιασέ μας με ανοιγμένα τα φτερά σου και μετάφερέ μας να γυρίσουμε παντού, επάνω, κάτω, και μέσα στον κόσμο... Αινείτε Αυτήν! Επισκοπεί όλων των ανθρώπων και όλων των πραγμάτων στον ουρανό και στη γη. Είναι ανεξήγητη για τους θνητούς. Είναι μαζί με το όλον και μέσα στο όλον. Μέγα το μυστήριό Της" (Scivias). Ένα από τα αγαπημένα της σύμβολα για την εξέλιξη της ψυχής του ανθρώπου είναι το δέντρο. "Η ψυχή είναι μέσα στο σώμα, όπως οι χυμοί βρίσκονται μέσα στο δέντρο. Η κατανόηση αναπτύσσεται μέσα στην ψυχή όπως πρασινίζουν τα κλαδιά και τα φύλλα του δέντρου. Αρα, ω άνθρωπε που θεωρείς οτι έχεις ορθή κατανόηση, κατάλαβε τι είσαι μέσα στην ψυχή σου", γράφει. Αυτό όμως που την κάνει πιο "σημερινή" από οτιδήποτε άλλο είναι η άποψή της οτι πρέπει να κοιτάξουμε προσεκτικά τη φύση για να καταλάβουμε τους εαυτούς μας - έβλεπε μία πνευματική συγγένεια ανάμεσα στον άνθρωπο και στη γη. "Η ψυχή είναι μία πνοή του ζώντος πνεύματος, και με εξαιρετική ευαισθησία διαπνέει ολόκληρο το σώμα για να του δώσει ζωή. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο ο αέρας κάνει τη γη να καρπίζει. Ο αέρας είναι η ψυχή της γης, που την υγραίνει και την πρασινίζει". Θεωρούσε οτι η γη είναι ιερή.

Αγία και "Doctor of the Church" ανακηρύχθηκε μόλις το 2012. Ίσως γιατί ακριβώς ήταν τόσο πολύ μπροστά από την εποχή της.

Το Πνεύμα στην Ακρη της Θάλασσας

 

Οκτώβρης. Η θάλασσα γαλήνια, αλλά το εκμαγείο της παραλίας δείχνει πρόσφατα μεγάλα κύματα. Σε αυλακώσεις της αμμουδιάς μαζί με τα χνάρια από τα περπατήματα των γλάρων ασπρίζουν ζώνες από αμέτρητα κοχύλια, που μετέφερε το κύμα.

Κοχύλια, το εξωτερικό, σκληρό, προστατευτικό κέλυφος θαλάσσιων ασπόνδυλων οργανισμών (διάφορα είδη μαλακίων), των οποίων και αποτελεί μέρος του σώματος τους.

Παίρνω στην παλάμη μερικά από τον τεράστιο αριθμό που βλέπω στα πόδια μου.

Ποιο πρώτο να θαυμάσω πρώτο; Ποικιλία μεγεθών, αρχιτεκτονικών σχεδίων με συνδυασμούς γραμμώσεων καμπυλών προς ένα ιδεατό κέντρο, ακτινοειδών και χρωματικών στιγμάτων. Αναμίξεις χρωμάτων. Το καφέ με το ροζ - μωβ και το μπλε πάνω στο άσπρο λαμπερό του κελύφους, που σπινθηρίζει στις πλάγιες ακτίνες της δύσης.

Τα «σπίτια» των μαλακίων! Σπάνια απόλαυση Αρμονίας και Αισθητικής. Γι’ αυτόανά τους αιώνες έχουν χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή κοσμημάτων και διακοσμητικών αντικειμένων. Ακόμα υπήρξαν περιοχές όπου χρησιμοποιούνταν επίσης και ως είδος χρήματος.

Η επαφή! Ανυπολόγιστος αριθμός από μικρά ζωάκια που υφαίνουν το σώμα τους με την αρμονία του Σύμπαντος.

Πώς προμηθεύονται τις ουσίες αυτών των χρωμάτων και των σχημάτων, όπως είναι αποτυπωμένα στην πάλλευκη παλέτα τους;

Ποιος δάσκαλος τους δίδαξε την αισθητική και την τεχνική της ανάμιξης των χρωμάτων.

Ποιος τα οδηγεί στον στροβιλισμό του ασύμμετρου χορού τους γύρω από ένα ιδεατό κέντρο, όπου αφήνουν τα αχνάρια των βημάτων τους; Ασύμμετρες μορφές, σπειροειδείς στην κορυφή ενός ιδεατού κώνου, που μόνο μάτια ενός πνεύματος διακρίνουν στον αιθερικό κόσμο.

Ποια ηλεκτρονική τεχνική κατέγραψε στο DNA τους αυτή τη σοφία που τους καθοδηγεί;

Αμέτρητες ακτίνες φωτός, Άγγελοι σταλμένοι από το Αρχαγγελικό Αρχέτυπο του είδους εισέρχονται στην ύλη και παράγουν τόσες ζωές. Ύστερα αποσύρονται στην πηγή τους και πάλι ξανάρχονται. Η κλίμακα του Ιακώβ!

Άγγελοι γεννιούνται» και θυσιάζονται.Στη θάλασσα και στη στεριά. Θυσιάζονται, δημιουργούν και πεθαίνουν.

Και πλουτίζεται το Πνεύμα της Φύσης από τις καινούργιες εμπειρίες και εξελίσσεται μαζί με τα πνεύματα των ανθρώπων.

Διαρκώς γεννιέται η ζωή και διαρκώς πεθαίνει.

Χάνονται οι μορφές, αλλά δεν χάνεται η πηγή τους. Έρχεται και ξανάρχεται, ως το τέλος των αιώνων, του Σύμπαντος.

Κρατώ στο χέρι μου ένα όστρακο. Το σπίτι ενός Αγγέλου, ο οποίος ήταν πιο πριν εδώ μέσα.

Δέος και έκσταση και θαυμασμός! Και μια γλυκιά αίσθηση μυστικής επικοινωνίας . Ο Άγγελος και το μικρό ζωάκι. Πάλλεται η καρδιά από συνήχηση.

Και θυμάμαι: Ένας Άγγελος κατέρχεται και στο ποτήρι της άγιας τράπεζας.

Άγγελος Αγάπης και Σοφίας και Ζωής.

Κατέρχεται και διαμελίζεται και πεθαίνει. Να κοινωνήσουν πιστοί και άπιστοι τη Ζωή και ίσως καταφέρουν να Αγαπήσουν.

Όλη η Δημιουργία ξεκίνησε από τη Θυσία! Τη θυσία του κόσμου των Πνευμάτων.

Το Πνεύμα.

Πίσω από κάθε ανάσα ζωής το Πνεύμα!

Όπως και πίσω από κάθε σταγόνα ανθοϊάματος.

Κωνσταντίνος Αναγνωστόπουλος

Εδώ, στο τέλος του κόσμου

 

"Τα Ηνωμένα Εθνη λένε ότι ένα εκατομμύριο είδη ενδέχεται να εξαφανιστούν μέσα στις επόμενες δεκαετίες. Πώς θα μας φανεί όλο αυτό καθώς θα εμφανίζεται στις ειδήσεις της οθόνης μας; Φανταστείτε ότι οι εξαφανίσεις των ειδών θα ανακοινώνονται μία μία καθώς συμβαίνουν – πόσες έκτακτες ειδήσεις ανά μέρα θα έχουμε;

Μπαίνουμε σε μία εποχή αφάνταστης απώλειας, συν το ενδεχόμενο τέλος της ανθρώπινης ζωής επάνω στη Γη. Αν ελπίζουμε να το αλλάξουμε αυτό, θα πρέπει να υπολογίσουμε σοβαρά το γεγονός πως ότι κάνουμε τώρα δεν έχει αποτέλεσμα εφόσον συνεχίζουμε να οδεύουμε προς το γκρεμό, και ότι κάτι δεν αφήνει τους περισσότερους ανθρώπους να ασχοληθούν με την έκτακτη αυτή ανάγκη παρά τις προειδοποιήσεις. Είναι πιθανό ότι ένα σημαντικό μέρος αυτού του ‘κάτι’ είναι φόβος, συνειδητός ή ασυνείδητος, για ένα επερχόμενο πένθος. Πώς θα αντέξουμε τη θλίψη; και η θλίψη, δεν θα μας δυσκολέψει στη δράση μας; Αλλά διερωτώμαι, μήπως δεν είναι η θλίψη που μας καθιστά αδύναμους αλλά όλα αυτά που κάνουμε για να την αποφύγουμε. Ίσως χρειάζεται να την ενσωματώσουμε, να την συμπεριλάβουμε. Η θλίψη δεν θα μας εμποδίσει από το να δράσουμε, θα αλλάξει όμως το πώς δρούμε με τρόπους που θα κάνουν μεγάλη διαφορά.

Το πένθος και η θλίψη έχουν δυνάμεις πολύ διαφορετικές από το θυμό, ακριβώς όπως το νερό και η φωτιά. Πολλές σύγχρονες κουλτούρες τείνουν να αξιολογούν υψηλότερα τα χαρακτηριστικά που κάποιοι θεωρούν ότι συνδέονται με αρσενικές ποιότητες από αυτά που θεωρούν ότι συνδέονται με θηλυκές ποιότητες, που σημαίνει ότι βάζουν ψηλότερα τις πύρινες από τις υδάτινες ποιότητες: την οργή πάνω από τη θλίψη, την διεκδικητικότητα πάνω από την δεκτικότητα. Το πένθος θεωρείται θηλυκό; Μας καθιστά θηλυκούς το να το νιώθουμε, και μήπως αυτό είναι που φοβίζει κάποιους; Ο θυμός τείνει να αισθάνεται για (δεν μου αρέσει αυτό που σου συμβαίνει και θέλω να το αλλάξω) ενώ η θλίψη τείνει να αισθάνεται με (να συναισθάνεται δηλαδή – ο πόνος σου είναι και δικός μου και νοιάζομαι για αυτό). Το αισθάνομαι για και το συναισθάνομαι συμπληρώνουν το ένα το άλλο. Εάν εκτιμούσαμε και τα δύο εξίσου θα μπορούσαμε να λειτουργήσουμε με τη φωτιά ή το νερό ανάλογα με την ανάγκη. Θα μπορούσαν να μετριάσουν το ένα το άλλο και να συνδυαστούν δυνατά με τρόπους που δεν έχουμε ακόμα φανταστεί. Ο καθένας μας θα μπορούσε να αντλήσει από περισσότερα πράγματα μέσα του για να ανταποκριθεί σε μία κρίση, θα είχαμε περισσότερα εφόδια για να παρηγορηθούμε και να ενισχυθούμε. Βλέπουμε τα αποτελέσματα της δράσης του πυρός γύρω μας, στο καλό και στο κακό. Αναρωτιέμαι εάν κάποιο μέρος έστω όλης αυτής της οργής που κατακαίει γύρω μας και χαρακτηρίζει την εποχή μας, δεν είναι άμυνα έναντι στο πένθος. Και αναρωτιέμαι εάν η θλίψη που πλανάται και δεν αναγνωρίζεται ως τέτοια επηρεάζει περισσότερο τη ζωή μας στην κοινωνία από όσο πιστεύουμε. Εάν αυτό αληθεύει, ίσως να πρέπει να περάσουμε περισσότερο χρόνο με τη θλίψη τον πόνο και το πένθος εδώ, στο τέλος των ημερών.

Το πένθος είναι ένας βούδας (είναι αφυπνιστικό). Όχι κάτι από το οποίο θα πάρουμε μαθήματα, αλλά από τον τρόπο που είναι, κάποιες φορές, το πνεύμα και το σώμα μίας εποχής του κόσμου, μίας εποχής της καρδιάς-νου. Το πένθος είναι ένας βούδας, η χαρά είναι ένας βούδας, ο θυμός είναι ένας βούδας, η ειρήνη είναι ένας βούδας. Είναι βούδες γιατί αφυπνίζουν. Σύμφωνα με τα κοάν, πρέπει να γνωρίσουμε εκ του σύνεγγυς όλους τους βούδες – να τους σκαρφαλώσουμε, να τους αφήσουμε να σκαρφαλώσουν επάνω μας, να τους κάψουμε για να ζεσταθούμε, να τους ερωτευτούμε, να τους σκοτώσουμε, να βρούμε έναν να κάθεται στο κέντρο του σπιτιού μας. Το νόημα δεν είναι να θεραπεύσεις τον βούδα του πένθους, ούτε αυτός εσένα. Το νόημα είναι να μάθεις τι σημαίνει να είσαι μέρος μίας εποχής της καρδιάς-νου σου, μίας εποχής του κόσμου, που έχει βαφτεί με τα χρώματα του πένθους, που έχει εξαγιαστεί από το πένθος.

Μία φορά κάποτε, μια νέα γυναίκα, είναι χαμένη μέσα στο πένθος από τον θάνατο του συζύγου της. Αφήνει πίσω της τα πάντα και πάει σε ένα μοναστήρι να ζητήσει βοήθεια. «Τι είναι Ζεν;» Ενας δάσκαλος απαντά ότι ζεν είναι η καρδιά του ανθρώπου που ρωτά: η πληγωμένη της καρδιά είναι ο βούδας αυτού του τόπου και χρόνου. Αποφασίζει να μείνει για να καταλάβει τι σημαίνει αυτό. Καθώς κάθεται στο σκοτάδι, η γυναίκα αγγίζει με τα δάχτυλά της τον βούδα του πένθους, μαθαίνοντας έτσι το περίγραμμα και την υφή του. Μετά από καιρό, ανακαλύπτει τη χάρη μέσα σε αυτό το σκοτάδι με το πένθος για σύντροφό της: μία βαθειά ταπεινότητα, μία βαθειά σιωπή, τη βαθειά ακρόαση.

Στα λατινικά η ρίζα του πένθους συγγενεύει με την εγκυμοσύνη.

Αρχή φόρμας

Μια μέρα η γυναίκα ακούει την κραυγή ενός ελαφιού από το κοντινό ποταμάκι. «Πού είναι το ελάφι;» Ρωτά ο δάσκαλος. Ακούει, συγκεντρωμένη, κάτι μέσα της έχει ωριμάσει. «Ποιος ακούει;» Αυτό που μέσα της έχει ωριμάσει ανοίγει σπάζοντας το κέλυφός του – η κραυγή του ελαφιού αντηχεί μέσα στα δέντρα και συγχρόνως μέσα στην τραυματισμένη της καρδιά. Βρίσκεται εκεί, με τις οπλές της βρεμένες, και βρίσκεται εδώ διερωτώμενη. Και τα πάντα ακούνε τα πάντα.

Αργότερα βρίσκεται στο ποταμάκι με έναν κουβά από λάκκα για λουλούδια, αλλά εκείνη το γεμίζει με νερό. Βλέπει την αντανάκλαση της σελήνης στο νερό: το πένθος της που λάμπει. Αργότερα πάλι, λέει, ο πάτος του κουβά ανοίγει: το νερό και το φως μουλιάζουν τη γη. Όλα είναι υγρά: το ποταμάκι, η νερένια σελήνη στον κουβά, το υγρό μάτι του ελαφιού, η γυναίκα που κλαίει.

Τα δάκρυά της γίνονται διαλύτης για ότι μέσα της αντιστέκεται, για τις άμυνες που ορθώνουμε προκειμένου να μην νιώσουμε τον πόνο της ζωής ολοκληρωτικά – το οποίο δεν μας αφήνει να νιώσουμε την ομορφιά ολοκληρωτικά. Τα δάκρυα μαλακώνουν, ξεκολλάνε, διασαλεύουν, ανατρέπουν, και γεμίζουν. Τρέχουν σαν νερό κάτω από τον πάγο, και ξαφνικά το παγωμένο ρέει ξανά.

Κάποιοι φοβούνται αυτού του είδους τη διάλυση. Θα συνεχίσω να είμαι ο ίδιος; Μήπως εξαφανιστώ ή τρελλαθώ; Θα μπορέσω να αγωνιστώ για την κλιματική αλλαγή; Αν αρχίσουμε να κλαίμε, αν ανοίξουμε τους εαυτούς μας να βιώσουν τον πόνο, την οδύνη, και την τρομερή πληγωμένη ομορφιά της ζωής επάνω στη Γη, μπορεί να μην μπορέσουμε να σταματήσουμε, μπορεί να πνιγούμε.

 

Αλλά ούτε εξαφανιζόμαστε ούτε πνιγόμαστε. Ούτε κλαίμε για πάντα. Αν όμως από καιρού εις καιρόν αυτά τα δάκρυα θέλουν να ρεύσουν από μέσα μας, δεν μας φοβίζουν πια, είναι μία μικρή τελετή που μας κρατά σε επαφή με τον κόσμο. Μας καθιστούν λιγότερο εύθραυστους, και πιο ανθεκτικούς. Κλαίμε γιατί κάτι χύνεται μέσα μας και ξεχειλίζει, γιατί είναι αδύνατον να πούμε πράγματα κάποιες στιγμές και είναι εξίσου αδύνατον να μην προσφέρουμε κάτι ως αντάλλαγμα. Τα αλμυρά μας δάκρυα είναι απομεινάρια των απαρχών μας ως πλάσματα του ωκεανού, είναι επίσης και το κατακάθι της δύσκολης θάλασσας που διασχίζουμε μέσα στη ζωή. Εμπεριέχουμε και τα δύο, και τα άχρονα βάθη και τα κύματα που κλυδωνίζουν το εύθραυστο σκάφος που μας μεταφέρει από τη γέννηση ως το θάνατο.

Η γυναίκα της ιστορίας μας, που λεγόταν Μουτζάκου, προχώρησε και κατάφερε μεγάλα πράγματα, βοηθώντας άλλες γυναίκες να συναντήσουν τις καρδιές τους. Πολλές γενιές καλογραιών έχουν γράωει ποιήματα γι αυτήν – μία έγραψε ότι το νερό από τον κουβά της γέμισε πολλές τρύπες. Μπόρεσε και το έκανε αυτό όχι επειδή βρήκε τρόπο να παρακάμψει το πένθος της αλλά επειδή ησύχασε το μέσα της και άκουσε το πένθος να της μιλά και να της λέει τι να κάνει. Η κραυγή της για βοήθεια, η κραυγή του ελαφιού, το σεληνόφως που ξεχύθηκε από το σπασμένο της κουβά – το πένθος της απλώθηκε πέρα από τα όρια του δέρματός της και ανήκε σε παραπάνω καρδιές από τη δική της και μόνο. Ετσι και η αφύπνισή της. Έτσι όπως κρατήθηκε, έτσι όπως υποστηρίχθηκε, έτσι μπόρεσε να κρατήσει και υποστηρίξει. Αυτό ακριβώς είναι η αφύπνιση.

Το πένθος είναι μία μορφή αγάπης, είναι το πώς αγαπάμε όταν ο αγαπημένος μας απουσιάζει. Είναι μία μεταμόρφωση της αγάπης μέσα από την απώλεια, και το πώς μυούμαστε σε έναν νέο κόσμο. Όπως όλες οι μυήσεις, ξεκινά με τον εξαγνισμό. Στην περίπτωση του πένθους αυτός ο εξαγνισμός μπορεί να είναι ιδιαίτερα έντονος, γιατί η απώλεια αυτού που αγαπήσαμε είναι έντονη: σοκ, μνήμες, θλίψη, οργή, μεταμέλεια, νόστος, απογοήτευση, προδοσία, ανακούφιση. Μας ξεσκίζουν οι καταιγίδες, η παλιά μας ζωή τραβιέται βίαια από επάνω μας. Το πένθος της εποχής μας είναι παράξενο γιατί εν μέρει πενθούμε αυτό που θα εξαφανιστεί στο μέλλον. Η απώλεια δεν θα είναι ξαφνική ή απρόσμενη, σαν αεροπορικό δυστύχημα. Την έχουμε προβλέψει, θα διαρκέσει πολύ, και καθώς πενθούμε θα προσπαθούμε να διασώσουμε ότι μπορούμε.

Τελικά, μπορούμε να βρούμε το δρόμο μας στο μάτι του κυκλώνα όπως η Μουτζάκου. Υπάρχει όμως μια διαφορά. Στην εποχή της Μουτζάκου μπορούσες να αγαπήσεις τον φυσικό κόσμο με μία αθωότητα – η αφύπνισή της είναι συνυφασμένη με έναν απλό και αρχέγονο τρόπο με το ελάφι, το ποταμάκι, τη σελήνη ανάμεσα στα δέντρα. Θεωρούσε δεδομένο κάτι που εμείς δεν μπορούμε πλέον να θεωρήσουμε: ότι η φύση με την αυτάρκειά της θα βρίσκεται εδώ αιώνια να μας θεραπεύει και να μας «ανοίγει». Εμείς σήμερα δεν μπορούμε να αγαπάμε τη Γη τόσο αθώα, αψηφώντας ή αγνοώντας τον τρόπο με τον οποίο της φερόμαστε. Και πώς αγαπάμε σήμερα, μετά το πέρας της αθωότητας; Πώς μπορούμε να παραμείνουμε σε αυτή την αγάπη ακόμα και όταν μας πεθαίνει από τον πόνο; Ίσως το να επιτρέψουμε στην απώλεια να χρωματίσει την αγάπη μας θα μας βοηθήσει, γιατί θα μας κρατά κοντά σε αυτό που συμβαίνει στα αλήθεια. Ίσως εάν επιτρέψουμε στις τύψεις και στη μεταμέλεια να χρωματίσουν την αγάπη μας να μας βοηθήσει να κάνουμε αυτό που πρέπει να κάνει τώρα η αυθεντική αγάπη: να αναγνωρίσουμε το χρέος μας.

Ο Πήτερ Χέρσοκ είχε πει κάποτε ότι στην Κινέζικη παράδοση των κοάν, η μεταμέλεια είναι το θεμέλιο της ηθικής. Δεν το ανέλυσε περισσότερο, και από τότε κουβαλάω μέσα μου αυτή τη σκέψη έτσι. Από όσο μπορώ να καταλάβω, η μεταμέλεια ξεκινά με το να ακούς χωρίς να διακόπτεις και μετά να συναισθάνεσαι, να βιώνεις τον πόνο που προκάλεσες ως δικό σου πόνο. Το φυσικό αποτέλεσμα είναι η επιθυμία να μην ξανακάνεις ότι έκανες. Και έτσι η μεταμέλεια γίνεται διερώτηση: Πώς συνέβη αυτό; Πώς μπορώ να μην αφεθώ να το ξανακάνω; Πώς μπορώ να αποκαταστήσω τη βλάβη;

Και αυτό επίσης είναι δράση αγάπης. Πένθος είναι το πώς αγαπάμε όταν αντιμετωπίζουμε την απώλεια, μεταμέλεια είναι το πώς αγαπάμε όταν έχουμε βλάψει. Πώς θα μπορούσαν να μην είναι αυτά τα δύο μέρος της εργασίας μας αυτή την εποχή; Αυτή τη στιγμή είναι δύσκολο να φανταστούμε πώς θα αγαπήσουμε το μέλλον που βλέπουμε να έρχεται, αλλά πολύ σύντομα θα χρειαστεί. Πώς θα τα καταφέρουμε εάν είμαστε ακόμα διαποτισμένοι από πένθος που δεν έχουμε αναγνωρίσει μέσα μας, εάν αντί να φροντίσουμε τη μεταμέλειά μας είμαστε χαμένοι στις ενοχές και στην άρνηση;

Δεν θα κλαίμε για πάντα. Το πένθος αλλάζει από την αρχική του αγριότητα σε ενός είδους αξιοπρέπεια. Η μεταμέλεια γίνεται ευγενής μας συνοδοιπόρος. Ταιριάζουν στην εποχή μας – στην οποία δεν αρμόζει η αδαής αστόχαστη αθωότητα, και μόνο μερικώς η οργή. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε, εδώ που βρισκόμαστε σήμερα, πώς θα είναι η αγάπη που θα έχουμε αύριο, αλλά μπορούμε να αποφασίσουμε πώς θα πάμε να τη συναντήσουμε. Τώρα εγκυμονούμε το μέλλον, εγκυμονούμε χωρίς να γνωρίζουμε ακριβώς τι είναι αυτό που θα γεννηθεί. Μαζί όλοι εισερχόμαστε σε ένα μεγάλο μυστήριο. Σε αυτή την αόρατη τελετή φέρνουμε τις δεξιότητες του πολεμιστή, την πείνα και τους αγώνες μας, την ευφυία του μυαλού μας – όλα αυτά που μας έφεραν ως εδώ – ελπίζοντας πως θα τα χρησιμοποιήσουμε με καλύτερους τρόπους αυτή τη φορά. Ίσως θα μπορούσαμε να φέρουμε τις καθαρισμένες μας καρδιές ταπεινωμένες από αυτά που έχουμε κάνει, και την προθυμία να ακολουθήσουμε την αγάπη όπου μας πάει, καθώς βαδίζουμε στη μεγάλη τελετή της υπόλοιπης ζωής μας."

Το κείμενο γράφτηκε από την Τζόαν Σάδερλαντ, και το πρωτότυπό του βρίσκεται εδώ

Μεταφράστηκε από την Ε. Γκώγκου