Ζούμε στην ανατολική Μεσόγειο, όπου αναπτύχθηκαν οι 3 μεγάλες μονοθεϊστικές θρησκείες που δίνουν προτεραιότητα και επικυριαρχία στον άνθρωπο έναντι της φύσης. Μία θεώρηση πάρα πολύ βολική για την αστόχαστη εκμετάλλευση και κακοποίηση της φύσης. Σήμερα, ο δικαιωματισμός του ανθρώπου έναντι στα μη-ανθρώπινα όντα (που σύμφωνα με τις επικρατούσες θεολογίες είναι "κατώτερα") μας έχει οδηγήσει στην οικολογική κρίση και στην κατάρρευση των οικοσυστημάτων που επιδεινώνει την κλιματική αστάθεια.
Σε άλλους τόπους και καιρούς, οι άνθρωποι συναισθάνονταν το "εμείς", την αλληλεξάρτηση (τον μη-διαχωρισμό) ανθρώπου και φύσης. Υπάρχουν ανθρώπινες γλώσσες όπου δεν υπάρχει η λέξη "φύση", γιατί δεν λογίζεται ως κάτι ξεχωριστό από τον άνθρωπο (ούτε ο άνθρωπος από αυτήν). Σε άλλους τόπους και πολιτισμούς, οι άνθρωποι είχαν βαθύ υπαρξιακό σεβασμό προς τα μη-ανθρώπινα όντα, και τα αναγνώριζαν ως αυτούσια ισότιμα όντα με εκείνους. Η στάση αυτή επέτρεψε στους πολιτισμούς αυτούς να διατηρηθούν σε βάθος χρόνου, τηρώντας ευλαβικά το ισορροπημένο δούναι-λαβείν με τα μη-ανθρώπινα όντα που τους περιέβαλλαν (με τη "φύση" και το "περιβάλλον", όπως συχνά ονομάζουμε την φυσική δημιουργία).
Σήμερα εξορύσσουμε μεταλλεύματα και "φυσικούς πόρους" (εκμεταλλευόμαστε, δηλαδή) χωρίς να επιστρέφουμε τα δέοντα στα οικοσυστήματα τα οποία αφανίζουμε - με άλλα λόγια δημιουργούμε μία τεράστια ανισορροπία στο δούναι και στο λαβείν μας ως είδος, με την φυσική δημιουργία, παραβιάζοντας έτσι μία από τις "τάξεις της αγάπης" κατά Μπερτ Χέλινγκερ. Είδη ολόκληρα αφανίζονται (ή μετατρέπονται σε αντικείμενο εκμετάλλευσης) εξαιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας, και εδώ έχουμε άλλη μία παραβίαση των "τάξεων της αγάπης" που λέει πως όλα τα μέλη ενός συστήματος δικαιούνται την ύπαρξη, την αναγνώριση, και το ανήκειν στο σύστημα - εν προκειμένω στο οικοσύστημα. Υπάρχει μία άποψη που λέει οτι οι Μάγιας δεν κατασκεύασαν αυτοκίνητο όχι γιατί δεν μπορούσαν, αλλά γιατί για την ανταπόδοση (όλων αυτών των υλικών που πρέπει να εξορυχθούν και να ληφθούν από το οικοσύστημα) δεν θα έφτανε ο χρόνος μία ανθρώπινης ζωής!
Ζούμε σε μία κοινωνία που θεμελιώδης (αλλά αθέατη) παραδοχή/κοσμοθεωρία της είναι οτι ο άνθρωπος είναι αυθύπαρκτος και ανεξάρτητος από όλα τα άλλα βασίλεια της φύσης. Πρόκειται για άλλη μία γνωστική ασυμφωνία την οποία ενστερνιζόμαστε ως άνθρωποι του δυτικού πολιτισμού. Δεν θα μπορούσαμε να ζήσουμε χωρίς οξυγόνο, ζωντανό έδαφος, νερό, ή φυσική τροφή, ούτε ακόμα χωρίς το εντερικό μας μικροβίωμα (που απαρτίζεται από μυριάδες μικροοργανισμούς - ένας να λείψει, παθαίνουμε διάρροια!). Γνωρίζουμε επίσης, πχ, οτι η σχέση μας με ένα κατοικίδιο ζώο εμπλουτίζει βαθειά τη ζωή μας, και σύμφωνα με έρευνες προστατεύει και την ψυχοσωματική μας υγεία. Ταυτόχρονα συμπεριφερόμαστε σαν να μην έχουν σημασία όλα αυτά για τη ζωή μας. Τα ανθρώπινα συστήματα δεν είναι σε καμία περίπτωση αυτόνομα - είναι μέρος ευρύτερων συστημάτων με τα οποία αλληλεπιδρούν. Τα οικογενειακά συστήματα εξαρτώνται από τα φυσικά οικοσυστήματα μέσα στα οποία διαβιούν (αλλιώς επηρεάζει μία οικογένεια η ζωή σ' ένα νησί του Αιγαίου, σε μία έρημο της Ασίας, στον Θεσσαλικό κάμπο ή στα Ζαγοροχώρια). "Ρίζες μας" δεν είναι μόνο οι ανθρώπινοι πρόγονοί μας, τελικά, αλλά και η γη, ο τόπος όπου γεννηθήκαμε (ή/και γεννήθηκαν και έζησαν οι ανθρώπινοί μας πρόγονοι): το έδαφος, το νερό, τα δέντρα, και τα ζώα που ζούσαν εκεί, αλλά και η σχέση των γονέων μας με αυτά.
Ενα ευρύτερο σύστημα στο οποίο ανήκουμε ως άνθρωποι είναι το πλανητικό/ηλιακό μας σύστημα: οι σχέσεις του πλανήτη μας με το αστέρι που την ζωογονεί και με τους γύρω πλανήτες. Και κατ' επέκταση με τους τριγύρω (σε έτη φωτός!) απλανείς αστέρες του γαλαξία μας. Αυτός είναι ο κύριος λόγος που αναπτύχθηκε η αστρολογία (που στους παλιότερους καιρούς δεν διαχωριζόταν από την αστρονομία), η μελέτη δηλαδή των ουράνιων συστημάτων που επηρεάζουν τον δικό μας πλανήτη και τα όντα του. Σήμερα, στο χώρο των Συστημικών Αναπαραστάσεων, λαμβάνονται υπόψη (από αρκετούς συντονιστές) τα πλανητικά αρχέτυπα τα οποία επηρεάζουν τα ανθρώπινα συστήματα και συμπεριφορές.
Αυτό που μας λείπει στον Ελληνικό χώρο της Συστ. Αναπαράστασης είναι το στοιχείο της Γης: η αναπαράσταση των στοιχείων εκείνων που θα μας δώσει να καταλάβουμε τη σύνδεσή μας με τα δέντρα, τα νερά, τα ζώα, το έδαφος, το Πνεύμα του Τόπου, και τα κλιματικά φαινόμενα. Λείπει αυτό που θα μας βοηθήσει να συνειδητοποιήσουμε οτι Ολα Είναι Ζωντανά, όλα έχουν σημαντικό ρόλο να παίξουν στη ζωή μας: ΕΙΝΑΙ ΟΛΑ ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΜΑΣ (όπως λέει η Francesca Mason Boring, που είναι από τις πρωτεργάτριες στο χώρο των Συστ. Αναπαραστάσεων Φύσης - Nature Constellations - παγκοσμίως).
Συστήνεται να ξεκινήσουμε τη διερεύνησή μας, ειδικά αν είμαστε αρχάριοι στο πεδίο αυτό, αναπαριστώντας το τι μας έμαθαν/τι μας "πέρασαν" οι γονείς μας ως ιδέες, συναισθήματα, στάσεις, και πρακτικές σχετικά με αυτό που λέμε "φύση". Ενας άλλος δρόμος αρχικής διερεύνησης είναι μία αναπαράσταση με εκπροσώπους για τον τόπο καταγωγής μας, τον τόπο διαμονής μας, και τους τόπους καταγωγής των προγόνων μας: τι μας λένε για τη σημερινή μας ταυτότητα και ζωή; Για το πώς διαμορφώθηκε η ζωή και η πορεία των οικογενειών καταγωγής μας; (πχ ίσως κάποια ακραία καιρικά φαινόμενα, μια φυσική καταστροφή, μία ολοσχερής απώλεια της ετήσιας σοδειάς να ανάγκασαν την οικογένεια να μεταναστεύσει ή να προκάλεσαν φτώχεια, πόλεμο, αφανισμό κτλ).
Κάποια φυσικά στοιχεία, πχ ένα βουνό ή ένα ποτάμι, μπορεί να αποτέλεσαν πόρο δύναμης (ή αδυναμίας) για κάποια προγόνισσα, τα οποία ενδεχομένως να εξηγούν επαναλαμβανόμενα μοτίβα συμπεριφοράς και οικογενειακών σχέσεων δια μέσου των αιώνων. Για παράδειγμα, μία προγιαγιά της γράφουσας, προκειμένου να διαφύγει από την κακοποιητική συμπεριφορά (αποκλεισμό) που βίωνε στα χέρια των συγγενών της κατέφευγε στα βουνά της Πίνδου προκειμένου "να ησυχάσει το σώμα και η ψυχή της". Το βουνό και τα μη-ανθρώπινα όντα που ζουν σε αυτό δεν κρίνουν/δεν αποκλείουν κανέναν, και έτσι στα ορεινά οικοσυστήματα έβρισκε τη θέση, τον πόρο δύναμής της, και το ανήκειν της. Η γράφουσα, σήμερα, συχνά "παίρνει τα βουνά" για τους ίδιους λόγους!
Στα βιβλία περί Αναπαραστάσεων Φύσης (και στα πάμπολλα σχετικά άρθρα δημοσιευμένα στο περιοδικό The Knowing Field) τονίζεται και η σημασία της τρίτης "τάξης της αγάπης", της "ιεραρχίας" (που στα ανθρώπινα συστήματα μεταφράζεται ως 'πρώτα έρχεται ο γονέας και μετά το παιδί, πρώτα έρχεται το πρώτο παιδί, μετά το δεύτερο' κτλ). Οι συντονιστές των Αναπαραστάσεων Φύσης, λένε, θα πρέπει να αφεθούν να ξαφνιαστούν, από το οτι ο άνθρωπος δεν έχει απαραίτητα πρωτιά στην ιεραρχία ενός οικοσυστήματος! Δεν είμαστε η κορυφή της τροφικής αλυσίδας, ούτε το παλαιότερο βιολογικό είδος που ζει σήμερα στον πλανήτη μας (τα πεύκα, πχ, προηγούνται ημών κατά εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια), ούτε το πιο ενσυναισθητικό ή νοήμον. Αυτό είναι κάτι που λίγοι από εμάς είμαστε προδιατεθειμένοι να συμμεριστούμε, γιατί πάει κόντρα σε ότι έχουμε μάθει και αποδεχτεί, σε όλο το αφήγημα με το οποίο έχουμε γαλουχηθεί εμείς και γενεές γενεών πριν από εμάς. Το ίδιο ισχύει και με το "ανήκειν", γιατί έχουμε συνηθίσει να μας ανήκει η γη (και η Γη) - ενώ συχνά αποκαλύπτεται οτι οφείλουμε να τιμήσουμε το δικό μας ανήκειν στη γη (οι Ινδιάνοι της Β. Αμερικής, όπως και πολλοί άλλοι λεγόμενοι πρωτόγονοι/απολίτιστοι λαοί θεωρούσαν οτι ανήκουν στη γη). Προκλήσεις ζωής και νοοτροπίας, που χρειάζεται να ενηλικιωθούμε (ψυχοπνευματικά) για να αντιμετωπίσουμε.
Με άλλα λόγια, οι Οικοσυστημικές Αναπαραστάσεις (όπως προτιμώ να μεταφράζω το Nature Constellations/Αναπαραστάσεις Φύσης) αποτελούν μία πρόκληση. Μία πρόκληση η οποία μας φέρνει πιο κοντά στην αληθινή μας σύνδεση με την φυσική δημιουργία. Μας επανασυνδέει με πηγές δύναμης τις οποίες είτε αγνοούσαμε, είτε υποτιμούσαμε. Και ανοίγει τον δρόμο για μία πιο υγιή σχέση με τον πλανήτη μας, μαζί με τον οποίο καλούμαστε να ζήσουμε και να αναπαραχθούμε ως είδος. Με άλλα λόγια θεραπεύει την αλαζονεία μας, στάση η οποία μας έχει φέρει στα πρόθυρα του αφανισμού μας ως είδος.
*Οι φωτογραφίες του άρθρου είναι όλες αλιευμένες από το διαδίκτυο. Με εξαίρεση την τελευταία, που είναι σχέδιο του αείμνηστου Mordillo, οι λεπτομέρεις των άλλων έχουν χαθεί. Νιώθω ευγνώμων στους "ανώνυμους" (για εμένα, σήμερα) καλλιτέχνες των οποίων τα έργα κοσμούν τόσο εύγλωττα τον δικό μου λόγο.
